Συνέντευξη στη Δήμητρα Διδαγγέλου, Ψυχολόγο – Επιστημονικό Δημοσιογράφο, MSc Ψυχολογία & Μ.Μ.Ε.
Δεκαεννέα άντρες με διαφορετικό υπόβαθρο καταθέτουν ανοιχτά τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους για την πατρότητα και το πώς την έχουν βιώσει, στο βιβλίο Συναντήσεις με τον πατέρα, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Τόπος. Με αυτήν την αφορμή, οι ψυχολόγοι και επιμελήτριες του βιβλίου Κατερίνα Τζωρτζακάκη και Γεωργία Τσούμπα παραχώρησαν συνέντευξη στα Ψυχο-γραφήματα. Η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από το πώς βιώνει ο σύγχρονος άνδρας τον ρόλο του πατέρα, τα πρότυπα στα οποία εγκλωβίζεται, τις ενοχές και τους φόβους που μπορεί να αντιμετωπίζει.
Κερδίστε το βιβλίο “Συναντήσεις με τον πατέρα” παίρνοντας μέρος στην κλήρωση ΕΔΩ!
Μιλήστε μας λίγο για το βιβλίο «Συναντήσεις με τον πατέρα». Πώς επιλέξατε αυτό το θέμα; Ποια ήταν τα κριτήρια για την επιλογή των ανθρώπων από τους οποίους πήρατε συνεντεύξεις;
Κατερίνα: Το βιβλίο αυτό είναι μια συνέχεια του πρώτου μας βιβλίου, «Μητρότητα, η δύναμη στην αδυναμία». Σε εκείνο το βιβλίο είχαμε αφιερώσει ένα κεφάλαιο στον πατέρα. Μιλήσαμε με αρκετούς πατέρες που εξέφρασαν την επιθυμία, την αγωνία τους να αναγνωριστεί ο ρόλος τους. Θέλαμε να μάθουμε από άνδρες περισσότερα για το πώς νιώθουν και σκέφτονται για την πατρότητα.
Γεωργία: Θεωρούμε πολύ σημαντικό τον ρόλο του πατέρα για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Θέλαμε να διερευνήσουμε την εξέλιξη του ρόλου αυτού μέσα στον χρόνο και το πώς η σχέση ενός πατέρα με τους δικούς του γονείς τον επηρεάζει. Έτσι συνομιλήσαμε με δεκαεννέα πατέρες διαφορετικών ηλικιών και με διαφορετική πορεία ζωής.
Πώς βιώνει ο σύγχρονος πατέρας τους πολλαπλούς ρόλους που καλείται να έχει;
Κατερίνα: Χωρίς να θέλω να γενικεύω έχω την εξής εικόνα. Πολλοί σημερινοί μπαμπάδες θεωρούν πως εκτός από τις επαγγελματικές υποχρεώσεις, έχουν καθήκον να είναι ενεργοί στο σπίτι τους, να βοηθούν τη σύζυγο, να φροντίζουν τα παιδιά τους. Νομίζω πως κάποιες φορές νιώθουν αμήχανα γιατί οι πατέρες των προηγούμενων γενιών δεν ήταν έτσι, οπότε δεν έχουν εσωτερικεύσει μέσα τους τι πρέπει να κάνουν. Αυτοί οι άντρες, όμως, έχουν, και τη χαρά ενός πολύ στενού δεσμού με τα παιδιά τους.
Γεωργία: Σίγουρα κάθε άνθρωπος βιώνει διαφορετικά τους πολλαπλούς του ρόλους. Ο σύγχρονος πατέρας δεν καταξιώνεται μόνο με την επαγγελματική του επιτυχία. Χαρακτηριστικά ο πρώτος πατέρας, που είχε ένα γιο έξι μηνών όταν μας έδωσε την συνέντευξη, μας είπε: «Δεν θέλω να είμαι επιτυχημένος αφήνοντας την οικογένειά μου πίσω». Στην πλειοψηφία τους οι σύγχρονοι πατέρες προσπαθούν να δώσουν περισσότερο χρόνο στον πατρικό και τον συζυγικό τους ρόλο, από ότι παλιότερα.
Σε σχετικά πρόσφατη έρευνα έχει βρεθεί ότι η παρουσία του πατέρα στην ανατροφή του παιδιού είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ισορροπημένη ανάπτυξή του. Πιστεύετε ότι παλαιότερα είχε παραγνωριστεί αυτό; Τι έχει αλλάξει σήμερα;
Κατερίνα: «Δεν μπορώ να σκεφτώ καμιά άλλη ανάγκη στην παιδική ηλικία τόσο δυνατή όσο η πατρική προστασία», έχει γράψει ο Φρόιντ. Πιστεύω πως τα παιδιά έχουν ανάγκη να έχουν μια καλή σχέση τόσο με τη μητέρα τους, όσο και με τον πατέρα τους. Ο καθένας προσφέρει κάτι διαφορετικό. Στις παραδοσιακές κοινότητες ο πατέρας ήταν απόμακρος και αυστηρός. Ωστόσο τότε τα παιδιά έπαιρναν πολλά από άλλα πρόσωπα της κοινότητας, βίωναν ασφάλεια μέσα στην ευρύτερη ομάδα και συνδέονταν με πολλά πρόσωπα, γείτονες, μεγαλύτερα παιδιά, θείους, που τους έδιναν ευκαιρίες να «φύγουν» από τη μητρική αγκαλιά και να τολμήσουν. Σήμερα αυτό δεν το συναντάμε τόσο. Από μια ηλικία και μετά η έντονη προσκόλληση στη μητέρα δρα στο παιδί με τρόπο που δεν βοηθά την εξέλιξή του ως άτομο μέσα σε μια κοινωνία
Γεωργία: Καθώς η οικογένεια, ιδίως στις πόλεις, είναι πυρηνική ο πατέρας είναι αυτός που θα συνεισφέρει στην επαφή με τον έξω κόσμο. Είναι αυτός που θα βοηθήσει το παιδί να βιώσει την τριαδική σχέση για να συνθέσει μέσα του την αρσενική και την θηλυκή του πλευρά. Τη σημαντικότητα αυτής της σύνθεσης ανέδειξε ο ψυχίατρος Κάρλ Γιούνγκ. Θεωρεί πως συμβάλλει στο να νιώθει ένας άνθρωπος ολοκληρωμένος.
Ο σύγχρονος άνδρας παραμένει εγκλωβισμένος σ’ ένα πρότυπο που δεν είναι αποδεκτή η έκφραση και εκδήλωση των συναισθημάτων του;
Κατερίνα: Πιστεύω πως είναι πολύ δύσκολο να ξεφύγει ένας άντρας από «εντολές» που έχει πάρει ως παιδί του τύπου, «οι άντρες δεν κλαίνε», «οι άντρες δεν φοβούνται». Ο θυμός μόνο είναι επιτρεπτός στον άντρα. Οι δεκαεννέα μαρτυρίες ήταν μεγάλη έκπληξη για εμάς. Εγώ προσωπικά μέσα από αυτή τη δουλειά ένιωσα πως άρχισε να αλλάζει η εικόνα που είχα για το άλλο φύλο. Τα στερεότυπα καταστρέφουν την αλήθεια των ξεχωριστών ανθρώπων.
Γεωργία: Οι άνθρωποι και τα στερεότυπα σιγά-σιγά αλλάζουν. Σε αυτό βοηθούν οι αλλαγές των κοινωνιών και της οικογένειας. Οι νέες μητέρες αλλάζουν και τώρα είναι πιο αποδεκτός ένας σύντροφος και πατέρας να εκφράζει και άλλα συναισθήματα, εκτός από τον θυμό. Είναι σημαντικό να μην διαιωνίζουν οι νέοι γονείς τα φυλετικά στερεότυπα. Αυτό συνέβαινε, όταν μεγάλωναν με διαφορετικό τρόπο τις κόρες από τους γιους. Χαρήκαμε πολλοί, που κάποιοι πατέρες στο βιβλίο μας είπαν δεν το έκαναν αυτό.
Ποιος ο ρόλος των ενοχών στον σύγχρονο πατέρα;
Κατερίνα: Νομίζω πως οι μητέρες είναι πολύ επιρρεπείς στην ενοχή. Θεωρούνται σχεδόν πάντα υπεύθυνες για την εξέλιξη των παιδιών τους και υπαίτιες για τα όποια προβλήματά τους. Δεν ξέρω αν ένας άντρας είναι εξίσου ενοχικός…
Γεωργία: Πιστεύω πως ένας πατέρας σίγουρα νιώθει λιγότερες ενοχές από μια μητέρα. Ακόμη ακούμε ειρωνικά για κάποιον, «Να τον χαίρεται η μάνα που τον γέννησε!». Πιστεύω ότι για τον σύγχρονο πατέρα οι ενοχές σχετίζονται με τον χρόνο που αφιερώνει στα παιδιά του. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα μια καλύτερη κατανομή του χρόνου του. Ο δεύτερος πατέρας ηλικίας 75 ετών μας είπε, «Αν μπορούσα να γυρίσω τον χρόνο πίσω θα δούλευα λιγότερο και θα περνούσα περισσότερο χρόνο με τα παιδιά μου».
Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι φόβοι και οι ανησυχίες του σύγχρονου πατέρα;
Κατερίνα: Αυτό, όπως φαίνεται και στο βιβλίο μας, διαφέρει στον καθένα ανάλογα με τις συνθήκες της ζωής του, τις αξίες, τον χαρακτήρα του. Ένας καθηγητής πατέρας είπε πως σταμάτησε τα ιδιαίτερα μαθήματα γιατί φοβόταν πως δεν θα είχε αρκετό χρόνο για τον γιο του. Ένας πατέρας με παιδιά με ειδικές ανάγκες φοβάται για το μέλλον τους, όταν δεν θα ζει πια. Ένας πατέρας από άλλη χώρα εξέφρασε ανησυχία για το πώς θα επηρεάσει η καταγωγή του το παιδί του.
Γεωργία: Ένας άλλος μεγάλος φόβος για τον σύγχρονο πατέρα, είναι το πώς θα μεγαλώσει ένα αυτόνομο παιδί. Σήμερα οι κοινωνικές συνθήκες δεν βοηθούν τα παιδιά ώστε μετά τα δεκαοκτώ τους να μείνουν μόνα τους και να αναλάβουν την ζωή τους, για αυτό μιλάμε για παρατεταμένη εφηβεία. Ο τυφλός πατέρας δύο ενήλικων παιδιών που μας μίλησε είπε χαρακτηριστικά: «Ακόμη ψάχνω αυτή την ισορροπία ανάμεσα στην προστασία και την ενδυνάμωση.»
Η πατρότητα είναι ένα μεγάλο ταξίδι στο οποίο περιλαμβάνεται και η σχέση του άνδρα με την σύντροφό του. Πώς αυτή η σχέση επηρεάζεται από τον ερχομό του παιδιού;
Κατερίνα: Σίγουρα με τον ερχομό ενός παιδιού αλλάζουν οι ισορροπίες και οι προτεραιότητες. Χρειάζεται αρκετός χρόνος για να ξαναβρεί ο ένας τον άλλον και πολύ συχνά τα ζευγάρια αποξενώνονται μετά τη γέννηση των παιδιών. Πιστεύω πως ο άνδρας που έχει την εμπιστοσύνη της συντρόφου του στο θέμα της ανατροφής των παιδιών, θα λειτουργήσει καλύτερα ως πατέρας. Εφόσον, βέβαια κι εκείνος είναι πρόθυμος να βοηθά, να σέβεται, να κατανοεί τη μητέρα του παιδιού του.
Γεωργία: Και αυτά γιατί μετά την γέννηση του παιδιού η μητέρα είναι προσκολλημένη στο βρέφος και χρειάζεται στήριξη από τον σύντροφο ώστε να τονωθεί η θηλυκότητά της και σιγά- σιγά να μπορέσει να βρει την νέα ισορροπία στους ρόλους της.
Πολλά ζευγάρια καταφεύγουν στην εξωσωματική γονιμοποίηση, μια διαδικασία που επηρεάζει την ζωή του ζευγαριού. Στις περισσότερες περιπτώσεις το βάρος της υποστήριξης πέφτει στην γυναίκα, καθώς συνήθως εκείνη επωμίζεται το μεγαλύτερο σωματικό και ψυχικό βάρος. Χρειάζονται όμως και οι άνδρες υποστήριξη; Πώς μπορούν να βοηθηθούν σε τέτοιες περιόδους;
Κατερίνα: Στο βιβλίο ένας άνδρας αφηγείται την ψυχική περιπέτειά του κατά τη διάρκεια αποτυχημένων εξωσωματικών. Ήταν πολύ ενδιαφέρον το ότι είδαμε την πλευρά του άνδρα. Ο άνδρας δεν θα συζητήσει αυτό το θέμα, ίσως να φαίνεται πως τον αφορά λιγότερο. Πιστεύω πως αυτές οι διαδικασίες ξυπνούν συναισθήματα, ανασφάλειες, φόβους που μπορεί να αναστατώνουν τους άνδρες, ακόμη κι αν δεν το εκφράζουν.
Γεωργία: Συνήθως μετά από κάθε αποτυχημένη εξωσωματική ο άνδρας βιώνει ένα πένθος και συγχρόνως χρειάζεται να στηρίξει την σύντροφό του γιατί εκείνη υφίσταται τόσες πολλές ορμονικές μεταβολές από την διαδικασία. Συνήθως η γυναίκα και ο άνδρας διαχειρίζονται με διαφορετικό τρόπο το πένθος τους. Αυτό μπορεί να είναι μια επιπλέον δυσκολία, που να τους απομακρύνει. Θεωρώ ότι θα ήταν βοηθητικό οι άνδρες να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους σε οικεία τους πρόσωπα, να ζητούν στήριξη και αν αυτό δεν είναι αρκετό να ζητήσουν επαγγελματική βοήθεια είτε ατομικά είτε ως ζευγάρι.
Η σχέση που είχε ένας άνδρας με τον πατέρα του σε ποιον βαθμό καθορίζει την σχέση που θα έχει εκείνος με τα παιδιά του;
Κατερίνα:Στο βιβλίο οι δεκαεννέα πατέρες θυμήθηκαν τα παιδικά τους χρόνια και τη σχέση τους με τους δικούς τους γονείς. Συσχέτισαν τη στάση του πατέρα τους με τη δική τους στάση, είτε τον αντέγραψαν, είτε προσπάθησαν να αποφύγουν ό,τι έκανε και τους πόνεσε. Νομίζω πως ο πατέρας για ένα αγόρι είναι ή ο πρώτος του ήρωας ή ο πρώτος του εχθρός.
Γεωργία: Επειδή σαν παιδιά αρχικά μαθαίνουμε μέσω μίμησης είναι καθοριστική η σχέση του πατέρα με τους δικούς του γονείς. Δυστυχώς προσπαθώντας είτε να μοιάσουν είτε να είναι διαφορετικοί από τον πατέρα τους πολλές φορές δεν είναι ο εαυτός τους.
Είναι οι πατέρες σήμερα πιο κοντά με τα παιδιά τους απ’ ό,τι ήταν παλαιότερα;
Κατερίνα: Θα πω αυτό που βλέπω στον δρόμο, στην κοινωνία. Μπαμπάδες στα σχολεία να κρατούν κοριτσίστικες τσάντες με γοργόνες. Μπαμπάδες να βγάζουν τα μωρά με τα καρότσια μόνοι τους. Διαφημίσεις βρεφικών προϊόντων όπου όμορφοι άντρες κρατούν νεογέννητα μωρά στην αγκαλιά τους. Χωρισμένοι μπαμπάδες ζητούν περισσότερα δικαιώματα. Υπάρχουν μπαμπάδες που δεν εργάζονται και μένουν στο σπίτι με τα παιδιά όσο εργάζεται η σύντροφός τους. Θα ήταν αδιανόητο παλιότερα…
Γεωργία: Σίγουρα είναι πιο κοντά οι πατέρες σήμερα από παλιότερα και με τους γιούς τους και με τις κόρες τους. Αρκετά κορίτσια θα πουν στον μπαμπά τους ότι έχουν αγόρι, κάτι που παλιότερα όχι μόνο το έκρυβαν, αλλά πολλές φορές συμμετείχε και η μαμά στο «ψέμα» ώστε να διευκολύνει την κόρη να βγει…
Λίγα λόγια για την Γεωργία Τσούμπα
Η Γεωργία Τσούμπα γεννήθηκε στην Σαλμώνη Πύργου Ηλείας και κατοικεί στην Νέα Σμύρνη. Σπούδασε στα ΤΕΙ Αθήνας μηχανολόγος μηχανικός Τ.Ε. και εργάστηκε 18 χρόνια στον ΟΤΕ. Παράλληλα σπούδασε ψυχολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο κοινωνικών και πολιτικών επιστημών και εκπαιδεύτηκε στην συνθετική συμβουλευτική στο Athens Synthesis Center και στην σωματική ψυχοθεραπεία στο κέντρο Ράϊχ ( Ε.Ι.Ν.Α.).
Είναι τακτικό μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων. Συμμετέχει στο γονεϊκό –αναπηρικό κίνημα και είναι μέλος του Ενιαίου Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων ΑΜΕΑ Αττικής και Νήσων, του ΠΑΣΕΣΠΑ ομίλου ΟΤΕ και της Ε.Ε.Π.Α.Α. Οργανώνει ομάδες, εργαστήρια και σεμινάρια για γονείς – κάποια από αυτά για γονείς ατόμων με ειδικές ανάγκες. Έχει δώσει διαλέξεις στο Δημοτικό Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Δήμου Περιστερίου. Είναι μονογονέας και έχει ενήλικες δίδυμους γιους με αυτισμό.
Λίγα λόγια για την Κατερίνα Τζωρτζακάκη
Η Κατερίνα Τζωρτζακάκη γεννήθηκε το 1982 και μεγάλωσε στον Πειραιά. Σπούδασε Ψυχολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Ακολούθησαν εκπαιδεύσεις στη Συμβουλευτική και την Ψυχοθεραπεία, τη Θετική Ψυχολογία, το Art Therapy. Οργανώνει και συντονίζει εργαστήρια ψυχοεκπαίδευσης με βασικό άξονα τη σύνθεση ιστοριών για παιδιά και εφήβους τυπικής ανάπτυξης και με αναπτυξιακές δυσκολίες στην ΑΜΚΕ Πλοήγηση και σε άλλους χώρους. Από το 2018 ως το 2020 έχει παρουσιάσει προτάσεις για τη χρήση των ιστοριών ως παιδαγωγικό εργαλείο σε τρία επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα. Δράση στην Παιδιατρική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Διδυμοτείχου από την παιδίατρο, Πελαγία Τσιτσάνη, που βασίστηκε σε έξι παιδικές της ιστορίες παρουσιάστηκε σε πανελλήνιο και πανευρωπαϊκό συνέδριο Παιδιατρικής το 2017.
Τα πεζογραφήματά της, «Ο Χορός στη Σκακιέρα», «Παράλληλα Σύμπαντα» και «Χαμένες Παραστάσεις» κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Βασιλείου. Το δοκίμιο, «Μητρότητα, η δύναμη στην αδυναμία» που έγραψε με τη Γεωργία Τσούμπα κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις «Τόπος», όπως και το βιβλίο, «Συναντήσεις με τον πατέρα», το οποίο επιμελήθηκαν. Αρθρογραφεί στη Huffington Post και σε άλλα ηλεκτρονικά μέσα. Στην ιστοσελίδα της (http://katerina-tzortzakaki.gr/) δημοσιεύει άρθρα και διηγήματά της.
Κερδίστε το βιβλίο “Συναντήσεις με τον πατέρα” παίρνοντας μέρος στην κλήρωση ΕΔΩ!
