Επιμέλεια – Μετάφραση: Ρεβέκκα Τσοχαντάρη, MSc Ψυχολογία
Όταν η Yvonne van Amerongen έλαβε τηλεφώνημα από τη μητέρα της, πριν από δύο δεκαετίες, για να της πει ότι ο πατέρας της είχε πεθάνει από καρδιακή προσβολή – ξαφνική και ανώδυνη – ένα από τα πρώτα πράγματα που σκέφτηκε ήταν: «Ευτυχώς που δεν χρειάστηκε να πάει σε γηροκομείο».
Η Yvonne εργαζόταν τότε ως φροντιστής σε ένα Ολλανδικό γηροκομείο, βλέποντας έτσι από κοντά, ακριβώς αυτό που δεν ήθελε για τους γονείς της. Το τηλεφώνημα από τη μητέρα της όμως, την κινητοποίησε να ξεκινήσει μια προσπάθεια για ένα πιο βιώσιμο γηροκομείο, όπου οι ασθενείς θα έχουν μια πιο ανθρώπινη καθημερινότητα. Φαντάστηκε ένα μέρος τελείως διαφορετικό από τον τότε χώρο εργασίας της, με τα καλογυαλισμένα πατώματα όπου όλα θύμιζαν και μύριζαν σαν ιατρείο οδοντιάτρου. Έτσι, τα επόμενα 20 χρόνια, εργάστηκε για να εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση που θα χρειαζόταν για να κάνει την ιδέα της πραγματικότητα.
Σήμερα, το απομονωμένο χωριό του Hogeway βρίσκεται στα περίχωρα του Άμστερνταμ, στη μικρή πόλη Wheesp. “To xωριό της άνοιας“, όπως το αποκαλεί το CNN, είναι μια πρωτοποριακή μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων – μεγέθους 10 ποδοσφαιρικών γηπέδων περίπου – όπου οι κάτοικοι έχουν την ευκαιρία να ζήσουν φαινομενικά κανονικές ζωές. Με μόλις 152 κατοίκους, λειτουργεί σαν μια πιο καλοπροαίρετη εκδοχή του «The Truman Show», αν το Truman Show ήταν για ασθενείς με άνοια και Αλτσχάιμερ. Όπως και τα περισσότερα μικρά χωριά, έχει τη δική του πλατεία, θέατρο, κήπο και ταχυδρομείο. Αντιθέτως από τα παραδοσιακά χωριά όμως, αυτό έχει κάμερες που παρακολουθούν τους κατοίκους όλη μέρα, φροντιστές-φύλακες που κυκλοφορούν με πολιτικά ρούχα και χωρίς στολή στο χωριό και μόνο μία πόρτα προς τα έξω, όλα μέρος ενός καλοσχεδιασμένου συστήματος για μέγιστη ασφάλεια στην κοινότητα. Οι φίλοι και οι οικογένειες των κατοίκων ενθαρρύνονται να το επισκέπτονται συχνά. Μερικοί έρχονται κάθε μέρα. Πέρυσι, το CNN ανέφερε ότι οι κάτοικοι στο Hogeway χρειάζονται λιγότερα φάρμακα, τρώνε καλύτερα, ζουν περισσότερο και φαίνονται πιο χαρούμενοι από εκείνους που ζουν σε παραδοσιακές μονάδες ηλικιωμένων.
Δεν υπάρχουν θάλαμοι και μακριοί διάδρομοι στο χωριό. Οι κάτοικοι ζουν σε ομάδες 6-7 ατόμων σε κάθε σπίτι, με έναν ή δύο φροντιστές.
Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της μονάδας – εκτός από τους μυστικούς «κηπουρούς» φροντιστές – είναι η προσέγγισή της προς τη στέγαση. Το Hogeway διαθέτει 23 μοναδικά στυλιζαρισμένα σπίτια, επιπλωμένα βάση της δεκαετίας στην οποία οι μνήμες των κατοίκων σταμάτησαν να λειτουργούν. Υπάρχουν σπίτια που μοιάζουν με τη δεκαετία του ‘50, τη δεκαετία του ‘70 και τη δεκαετία του 2000, με ακρίβεια ακόμα και στα τραπεζομάντιλα, βοηθώντας έτσι τους κατοίκους να αισθάνονται ότι είναι σπίτι τους. Στο χωριό βρίσκονται 250 νοσηλευτές και ειδικοί, πλήρους και μερικής απασχόλησης, οι οποίοι εργάζονται στο χωριό και κατέχουν πολυάριθμoυς ρόλους όπως ταμίες, παρευρισκόμενοι στο μπακάλικο και υπάλληλοι ταχυδρομείου. Για ανθρώπους με άνοια ή ασθενείς με Αλτσχάιμερ, τα χρήματα είναι συχνά ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που πρέπει να διαχειριστούν, γι’ αυτό το Hogeway τα βγάζει εντελώς από την εξίσωση. Όλα περιλαμβάνονται στο αρχικό κόστος διαμονής και έτσι δεν υπάρχει καμία ανταλλαγή χρημάτων εντός του χωριού.
Οι κάτοικοι γίνονται δεκτοί μόνο αν είναι σε προχωρημένα στάδια της άνοιας ή της νόσου Αλτσχάιμερ. Οι κενές θέσεις είναι σπάνιες, δεδομένου ότι μια θέση ανοίγει μόνο όταν ένας κάτοικος φύγει από την ζωή και έτσι το χωριό παραμένει πλήρες από τότε που άνοιξε το 2009. Το Hogeway χρηματοδοτήθηκε κυρίως από την ολλανδική κυβέρνηση και δαπάνησε λίγο περισσότερο από 25 εκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή του. Το κόστος της περίθαλψης είναι σχεδόν 8.000 δολάρια το μήνα, αλλά η ολλανδική κυβέρνηση επιχορηγεί τους κατοίκους – όλοι τους μένουν σε ιδιωτικά δωμάτια – κατά περίπτωση. Το ποσό που πληρώνει κάθε οικογένεια βασίζεται στο εισόδημα της και ποτέ δεν υπερβαίνει τα 3.600 δολάρια.
Για να το δούμε από άλλη άποψη, ένα ιδιωτικό δωμάτιο σε Αμερικάνικο γηροκομείο κοστίζει κατά μέσο όρο 248 δολάρια την ημέρα (το 2012), δηλαδή περισσότερο από 90.500 δολάρια το χρόνο, ένα ποσό το οποίο είναι συγκλονιστικό αν αναλογιστούμε και τη δραματική αύξηση ανθρώπων με άνοια παγκοσμίως. Μέχρι το 2030, ο αριθμός ανθρώπων με άνοια υπολογίζεται ότι θα φτάσει περίπου τα 76 εκατομμύρια, το οποίο θα προκαλέσει μια αύξηση της τάξης του 85% σε μονάδες φροντίδας παγκοσμίως. Μέχρι το 2050 υπολογίζεται ότι μόνο η Αμερική θα πληρώνει 1.2 τρισεκατομμύρια στο κόστος φροντίδας.
Συχνά, τα γηροκομεία παρέχουν μια κακή ποιότητα ζωής στους κατοίκους τους: τα προβλήματα κακομεταχείρισης ασθενών και η έλλειψη ηθικής συμπεριφοράς, έχουν αμαυρώσει τα γηροκομεία των ΗΠΑ. Mια πρόσφατη έρευνα της ολλανδικής ένωσης Αλτσχάιμερ βρήκε ότι οι κάτοικοι γηροκομείων στην Ολλανδία βγαίνουν σε εξωτερικό χώρο, κατά μέσο όρο μόλις 96 δευτερόλεπτα την ημέρα. Αντίθετα, το προσωπικό του Hogeway ενθαρρύνει έναν ενεργό τρόπο ζωής για τους κατοίκους.
«Οι περιβαλλοντικές προσεγγίσεις για τη μείωση τόσο των γνωστικών δυσκολιών όσο και των προβλημάτων συμπεριφοράς που σχετίζονται με την άνοια είναι πραγματικά το κλειδί για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής αυτών των ασθενών, χωρίς να χρειάζονται υπερβολές στη φαρμακευτική αγωγή», δήλωσε στο ABC News το 2012 ο Δρ Paul Newhouse, διευθυντής του Κέντρου Γνωστικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Vanderbilt.
Συμμετοχή στην κοινότητα δεν σημαίνει μόνο προώθηση καλύτερης υγειονομικής περίθαλψης. Πρόκειται για την ανάπτυξη ενός πιο ευχάριστου και αποτελεσματικού τρόπου θεραπείας ασθενειών. Συχνά, τα άτομα με τα σοβαρότερα προβλήματα ψυχικής υγείας απομονώνονται, έτσι ώστε οι λιγότερο περίπλοκες περιπτώσεις να μπορούν να επωφεληθούν τους κρατικούς πόρους. Ωστόσο, μια μελέτη του περιοδικού Nature Neuroscience διαπίστωσε ότι η απομόνωση μειώνει την παραγωγή μυελίνης στο σώμα – μιας ουσίας που διατηρεί υγιή τα νευρικά κύτταρα – πράγμα που σημαίνει ότι κάποιες θεραπείες μπορούν να επιδεινώσουν τη ψυχική ασθένεια. Οι αμέτρητες μελέτες που δείχνουν ότι οι ασθενείς με άνοια αισθάνονται μοναξιά ή απομονωμένοι, έρχονται σε αντίθεση με τη σημαντική επιτυχία του Hogeway με αυτούς τους ασθενείς. Αυτό θέτει υπό αμφισβήτηση το κατά πόσο αυτά τα συμπτώματα της άνοιας είναι αποτέλεσμα της ασθένειας ή αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο την αντιμετωπίζουμε.
Τα παραδοσιακά γηροκομεία, με την γνώριμη νοσοκομειακή αμφίεση, επικοινωνούν ανοιχτά στους κατοίκους ότι «είστε άρρωστοι, δεν μπορείτε να φροντίσετε τον εαυτό σας, ξεχνάτε πάλι τα πράγματα».
Στο Hogeway, οι κάτοικοι ζουν σε ένα μέρος που τους κάνει να νιώθουν σαν το σπίτι τους, αν και δεν είναι.
Στο Hogeway, αυτό που οι άλλοι γνωρίζουν ότι είναι μια στημένη κατάσταση, οι κάτοικοι το βλέπουν ως πραγματικότητα, που τους βοηθάει να νιώσουν φυσιολογικά ακόμα και με την ασθένειά τους. Ο ψυχολόγος Donald Spence ορίζει την έννοια της «αφηγηματικής πραγματικότητας» ως ο τρόπος με τον οποίο οι ιστορίες και το τοπίο βοηθούν να συνδεθεί ο «αληθινός» κόσμος με ένα κόσμο τον οποίο μπορεί να καταλάβει ευκολότερα ο άνθρωπος, χρησιμοποιώντας την αφήγηση ως όχημα για να αντιληφθεί την αλήθεια – είσαι σε ένα χώρο που είναι φυσιολογικός, δεν έχεις χαθεί, κλπ.
Μετά την ίδρυση του Hogeway, ειδικοί από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, τη Γερμανία, την Ιαπωνία, τη Νορβηγία, την Ελβετία και την Αυστραλία, άρχισαν να επισκέπτονται την ονειρεμένη ολλανδική κωμόπολη, με την ελπίδα να βρουν ένα καλύτερο σχέδιο αντιμετώπισης αυτού του παγκόσμιου προβλήματος. Ενώ έχουν δημιουργηθεί μονάδες φροντίδας αποκλειστικά για ανθρώπους με άνοια εκτός Ολλανδίας, καμία δεν προσφέρει τις ανέσεις ή το επίπεδο φροντίδας ανά ασθενή που παρέχει το Hogeway. Πέρυσι, εμπνευσμένο από τον Hogeway, ένα γηροκομείο στο Fartown, Αγγλίας, έχτισε ένα χωριό της δεκαετίας του ’50 για τους κατοίκους του. Ένα παρόμοιο έργο βρίσκεται σε εξέλιξη στο Wiedlisbach της Ελβετίας. Επειδή όμως το κόστος είναι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την καθιέρωση τέτοιων αυτόνομων χωριών ως πρότυπο φροντίδας της άνοιας, είναι εξαιρετικά δύσκολο να εφαρμοστεί σε ένα μη κοινωνικοποιημένο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης – αυτό σημαίνει ότι στην ΗΠΑ, μια μονάδα όπως το Hogeway μπορεί να είναι άπιαστο όνειρο για το προβλεπόμενο μέλλον.
Πριν από μερικά χρόνια, παρακολούθησα τη μνήμη της γιαγιάς μου να μειώνετε σταδιακά σε ένα γηροκομείο, όπως εκείνο που η Yvonne van Amerongen ήθελε να αποφύγει. Η γιαγιά μου είχε την φαρμακαποθήκη ενός αυτοκράτορα και η πρόοδος της ασθένειάς της ήταν προβλέψιμη και όχι πολύ διαφορετική από την εμπειρία πολλών άλλων. Πέρασε τις τελευταίες της μέρες σε ένα χώρο όπου οι γιατροί της υπενθύμιζαν το τι δεν ήταν, αντί για το τι ήταν. Δεν μπορούσε να ζήσει μόνη της, αλλά μας κέρδιζε όλους στο Scrabble (όπως πάντα) ακόμα και λίγες μέρες πριν πεθάνει.
Αυτές οι στιγμές διαύγειας κάνουν τους συγγενείς να λαχταρούν για ένα περιβάλλον που ενθαρρύνει τη ζωή και όχι το θάνατο. Το Hogeway δεν έχει βρει τη θεραπεία για την άνοια αλλά έχει βρει τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να φροντίζουμε τους ανθρώπους που δεν μπορούν πια να το κάνουν μόνοι τους.
«Είναι μια φοβερή ασθένεια, αλλά αυτό το μέρος με κάνει να φοβάμαι λιγότερο», δήλωσε στο Time τον Φεβρουάριο, η Elly Goedhart, κόρη ενός κατοίκου του Hogeway.
Μερικές φορές πραγματικά, χρειάζεται ένα ολόκληρο χωριό.
Πηγή: www.theatlantic.com
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΤΟΥ CNN ΕΔΩ
