Από τη Γεωργία Πολάκη*, Ατομική και Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που παρεμποδίζουν την επικοινωνία να είναι λειτουργική και αποτελεσματική, ανάμεσά τους και οι ιδέες που έχει ο καθένας για το τι σημαίνει επικοινωνία. Οι περισσότερες από αυτές τις ιδέες είναι μύθοι που βασίζονται σε κοινωνικές ή οικογενειακές πεποιθήσεις ή διαμορφώνονται από έντονα προσωπικά βιώματα. Κάποιοι από αυτούς είναι:
- Οι άνθρωποι με επικοινωνιακές δεξιότητες γεννιούνται, δε γίνονται.
Είναι αλήθεια ότι κάποιοι άνθρωποι είναι από παιδιά πιο εξωστρεφή και επικοινωνιακά διαθέτοντας μάλιστα μεγάλη ενσυναίσθηση. Ωστόσο η καλή επικοινωνία είναι μια δεξιότητα που μαθαίνεται. Ολοι μπορούμε να βελτιώσουμε την επικοινωνία μας μαθαίνοντας τεχνικές αλλά κυρίως μαθαίνοντας τον ίδιο μας τον εαυτό. Κι αυτό γιατί η αυτογνωσία μας βοηθά να αποκτήσουμε ενσυναίσθηση και να μπαίνουμε στη θέση του άλλου, πράγμα που είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας αποτελεσματικής επικοινωνίας.
- Η συχνότητα – ποσότητα της επικοινωνίας αντανακλά και την ποιότητά της.
Το ότι μιλάμε πολύ δε σημαίνει απαραίτητα ότι επικοινωνούμε κιόλας! Συχνά αυτό που οι περισσότεροι ονομάζουμε επικοινωνία είναι παράλληλοι μονόλογοι καθώς οι ομιλητές δεν έχουν τη διάθεση ή τη δυνατότητα να αντιληφθούν τί πραγματικά τους λέει ο άλλος. Οι άνθρωποι μαθαίνουμε να επικοινωνούμε με τον τρόπο που ακούγαμε να επικοινωνούν οι δικοί μας όταν ήμασταν παιδιά. Εφαρμόζοντας αυτούς τους τρόπους – που στην πλειοψηφία τους είναι αναποτελεσματικοί, οδηγούμαστε σε επικοινωνιακά αδιέξοδα.
- Η απόλυτη ειλικρίνεια βοηθά στην επικοινωνία.
Πολλοί άνθρωποι θεωρούμε πως είναι ηθική μας υποχρέωση να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς. Η ειλικρίνεια σαφώς και αποτελεί μια σημαντική αρετή σε μια σχέση. Υπάρχουν ωστόσο και περιπτώσεις που μπορεί να είναι απειλητική ή και καταστροφική για τη σχέση σε περιπτώσεις που ένας άνθρωπος δεν μπορεί να «σηκώσει» μια αλήθεια και δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μια πραγματικότητα. Επίσης υπάρχουν περιπτώσεις που το να εμπιστευόμαστε τα πάντα στον άλλον δε βοηθά τη σχέση, εφόσον ο άλλος δεν έχει την ανάλογη ωριμότητα που απαιτείται για να το διαχειριστεί.
- Αν με αγαπάς πραγματικά θα πρέπει να μαντεύεις τις ανάγκες μου.
Πιστεύουμε ότι ο άλλος μας ξέρει άρα (οφείλει να) γνωρίζει ανά πάσα στιγμή τι αισθανόμαστε και τι θέλουμε. Μερικές φορές φτάνουμε στο σημείο να πιστεύουμε ότι αφού μας αγαπά θα πρέπει να θέλει αυτό που θέλουμε και εμείς. Τέτοιες πεποιθήσεις αναδύονται συχνά σε σχέσεις οικειότητας με τους σημαντικούς άλλους π.χ. μέσα σε ένα ζευγάρι.
Όμως, εγώ και ο σημαντικός άλλος (σύντροφος, παιδί, συγγενής κτλ) είμαστε δύο ξεχωριστοί άνθρωποι που ο καθένας έχει τις δικές του απόψεις, ανάγκες, κίνητρα και σκέψεις.
Δεν είναι δυνατόν να περιμένω από τον άλλο να καλύπτει όλες μου τις ανάγκες ή να μαντεύει ανά πάσα στιγμή αυτό που χρειάζομαι.
Δεν υπάρχουν, όπως λέμε, αυτονόητα στην επικοινωνία. Είμαστε ενήλικες και είναι προσωπική μας ευθύνη να επικοινωνούμε τα «θέλω» μας. Η αυτοαποκάλυψη, το πώς δηλαδή αισθανόμαστε και τι ανάγκη έχουμε, διευκολύνεται, όταν έχουμε εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και είμαστε σε θέση να αποκαλύψουμε στον άλλο τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας, χωρίς να φοβόμαστε ότι θα μας πληγώσει ή θα μας απορρίψει.
- «Μιλάμε μόνο με τις λέξεις»
Π.χ. ένα ζευγάρι συζητά για την αγορά ενός αυτοκινήτου. Ενώ όμως φαίνεται το θέμα να είναι ουδέτερο και να προσπαθούν μαζί να καταλήξουν σε μία απόφαση, κάποια στιγμή αρχίζει να υπάρχει ένταση η οποία κλιμακώνεται και καταλήγει σε καυγά.
Κι αυτό γιατί η ανθρώπινη επικοινωνία διεξάγεται σε δύο (2) επίπεδα συγχρόνως. Το ένα είναι το λεκτικό (το περιεχόμενο της συζήτησης). Όμως εκτός από αυτά που λέμε, υπάρχουν και αυτά που αισθανόμαστε για τον εαυτό μας και τον άλλο την ώρα που επικοινωνούμε. Μπορεί να αισθανόμαστε απόρριψη, ζήλεια, φόβο κ.α. Όλα αυτά αποτυπώνονται στα μη λεκτικά μηνύματα που στέλνουμε (έκφραση του προσώπου, στάση του σώματος, βλεμματική επαφή, χειρονομίες, κινήσεις, τόνος/ένταση φωνής, σιωπή, παύσεις). Στο επίπεδο αυτό τα μηνύματα αφορούν στο πώς ο ένας συνομιλητής βλέπει τον άλλο και πώς αισθάνεται γι’ αυτόν. Τα μηνύματα αφορούν στη σχέση των συνομιλητών («σε δέχομαι», «σε εμπιστεύομαι», «με καταπιέζεις», «δεν συμφωνώ μαζί σου»).
Η μη λεκτική επικοινωνία συμβαίνει κυρίως σε ασυνείδητο επίπεδο, αλλά επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τους άλλους.
- Έχουμε καλή επικοινωνία, όταν συμφωνούμε και δεν συγκρουόμαστε με τον άλλο.
Κάτι τέτοιο είναι δύσκολο, αν όχι ανέφικτο. Δεν μπορούμε να συμφωνούμε πάντα. Στόχος σε μια περίπτωση σύγκρουσης δεν είναι να δικαιωθεί ένα από τα δύο μέλη («έχω δίκιο/έχεις άδικο), αλλά να λυθεί η σύγκρουση χωρίς κερδισμένους και ηττημένους.
“Η κατανόηση αυτών των μύθων και των λόγων για τους οποίους δεν ισχύουν θα συμβάλλει στην εξάλειψη πιθανών φραγμών και θα ανοίξει τον δρόμο για μια πιο αποτελεσματική και γόνιμη επικοινωνία”.
Βιβλιογραφία
Ανδρούτσου Β , « Λόγος και Επικοινωνία», Οικογενειακή Θεραπεία, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Bateson Gregory (2000). Steps to an Ecology of Mind.University of Chicago Press, edition 2000, Originally published 1972
Bateson, G., Jackson, D. D., Jay Haley& Weakland, J., “Toward a Theory of Schizophrenia”, Behavioral Science, vol.1, 1956, 251–264. (Reprinted in Steps to an Ecology of Mind)
Brown, B. (2012). Daring greatly: How the courage to be vulnerable transforms the way we live, love, parent, and lead. Penguin
Josien, M., Bαγιάτης, Γ. & Γιαννουλέας, M. (1995). H επικοινωνία μέσα καi έξω από τον εργασιακό χώρο. Aθήνα: Eλληνικά Γράμματα
Kelly G. , psychology of personal constructs, N York,1955
Κούρτη, Ε. (2007). Η μη λεκτική επικοινωνία στο σχολείο. ΥΠΕΠΘ, Πανεπιστήμιο Αθηνών.
______________________________________________________________________
*Η Γεωργία Πολάκη (Οικογενειακή και Σωματοκεντρική ψυχοθεραπεύτρια, Ενεργειακή θεραπεύτρια REIKI, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας) έχει εκπαιδευτεί στη Σωματικά Επικεντρωμένη Gestalt (Gestalt Embodiment), στη θεραπεία τραυματισμένου εσωτερικού παιδιού μέσω Αναδρομής (Regression Therapy), στην Τεχνική της Άδειας Καρέκλας Gestalt και στην Προσωποκεντρική Μη κατευθυντική Παρεμβατική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία. Eίναι Ενεργειακή θεραπεύτρια (Reiki Healer in Usui system of Natural Healing). Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια Ψυχικής Αρχιτεκτονικής, Reiki και Βιωματικής Ανατομίας σε Χανιά και Αθήνα και εκπαιδεύτηκε στην Οικογενειακή θεραπεία (Family Therapy) στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου 2019-2022. Πραγματοποιεί ατομικές συνεδρίες δια ζώσης ή μέσω Skype.
Email: tzopol@yahoo.gr , Facebook: Γεωργία Πολάκη
