Από τον Γιώργο Πιντέρη, ψυχολόγο, διδάκτορα Συμβουλευτικής Ψυχολογίας
www.pinteris.gr
Ο ψυχίατρος Milton H. Erickson (1901-1980) όριζε την ηδονή σαν «λίπανση βλεννογόνων». Θα συμφωνούσα, αλλά από τον ορισμό λείπει κατά τη γνώμη μου μια λέξη – κλειδί: Η λέξη «ευχάριστη». Στην πραγματικότητα, κάθε ηδονή συνοδεύεται από λίπανση βλεννογόνων. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι κάθε λίπανση βλεννογόνων είναι απαραίτητα ηδονή. Η λίπανση βλεννογόνων δημιουργείται με βιολογικά, αλλά και συναισθηματικά ερεθίσματα.
Στα βιολογικά ερεθίσματα έχουμε το φαγητό και το σεξ. Όμως, ενώ κάθε τι που τρώμε προκαλεί λίπανση βλεννογόνων, δεν προκαλεί απαραίτητα ηδονή. Μια κουταλιά μουρουνόλαδο, σίγουρα προκαλεί λίπανση βλεννογόνων, αλλά στους περισσότερους δεν προκαλεί …ηδονή. Το ίδιο ισχύει αν δακρύζεις επειδή καθαρίζεις κρεμμύδια. Μόνο ηδονή δεν είναι αυτό που νιώθεις.
Μια κουταλιά σοκολάτας από προφιτερόλ όμως; Εδώ μαζί με τη λίπανση βλεννογόνων υπάρχει και ηδονή. Όμως, κι εδώ έχουμε ατομικές διαφορές. Υπάρχουν άνθρωποι που προτιμούν τα άσπρα από τα σοκολατένια γλυκά. Εδώ δεν είναι μόνο θέμα γεύσης, αλλά και όσφρησης. Μην ξεχνάς πως, όταν είμαστε κρυολογημένοι κι έχει βουλώσει η μύτη μας, χάνουμε και τη γεύση μας. Μερικοί προτιμούν τη μυρωδιά της βανίλιας, της μπανάνας, ή της φράουλας από της σοκολάτας. Βέβαια, υπάρχουν και οι …«βάλε απ’ όλα».
Η γεύση συνδέεται στενά με την όσφρηση. Όμως, ενώ όταν χάνεις την όσφρηση χάνεις και τη γεύση, το αντίστροφο δεν ισχύει. Για παράδειγμα, αν χάσεις τη γεύση σου μετά από μια αναισθητική ένεση του οδοντιάτρου, δεν χάνεις και την όσφρησή σου. Την ευγενόλη που είναι η χαρακτηριστική οσμή του οδοντιατρείου, εξακολουθείς να τη μυρίζεις…
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το σεξ που είναι μια βασική πηγή ηδονικής λίπανσης βλεννογόνων. Γι’ αυτό και ανάμεσά τους υπάρχει μια σχέση. Ας πάρουμε μια γυναίκα με αυξημένο σεξουαλικό ταμπεραμέντο. Αν είναι υποχρεωμένη να στερείται συχνά το σεξ διότι ο σύζυγος δεν ανταποκρίνεται και ταυτόχρονα δεν θέλει να καταφύγει σε μια …εξωτερική βοήθεια (κοινώς κέρατο) οι πιθανότητες να καταφύγει σε σοκολατούχα ή άλλα γλυκά, αυξάνονται κατακόρυφα. Βάλε τώρα αυτή τη γυναίκα σε δίαιτα και απαγόρεψέ της τα γλυκά. Την έχεις στείλει στα ψυχοφάρμακα!
Βέβαια, στην ηδονή συμμετέχουν όλες οι αισθήσεις. Όμως, στο φαγητό την απόλαυση τη δίνουν κυρίως η όσφρηση και η γεύση. Η όραση, η ακοή και η αφή λειτουργούν περισσότερο σαν διεγερτικά. Στο σεξ, (που είναι μια σωματική επαφή) το κυρίαρχο ρόλο παίζουν η αφή, η όσφρηση και η γεύση. Βέβαια, το τι προκαλεί ηδονή σε κάθε άνθρωπο είναι εντελώς υποκειμενικό. Όπως στο φαγητό υπάρχουν άνθρωποι που τρελαίνονται για καυτερά και άλλοι δεν τα αντέχουν, το ίδιο και στο σεξ. Υπάρχουν άνθρωποι που όταν μυρίσουν τον ιδρώτα του άλλου διεγείρονται. Κάποιοι άλλοι, όταν μυρίσουν ιδρώτα δεν μπορούν να λειτουργήσουν καθόλου.
Αναρωτιέμαι: Άραγε, χοντρικά πόσες γεύσεις υπάρχουν; Η πρώτη λέξη που μου έρχεται είναι «γλυκό» και νομίζω ότι ισχύει για τους περισσότερους. Αλλά για ποιο λόγο η γεύση που μας έρχεται πρώτη είναι «γλυκό»; Διότι είναι η γεύση που για τους περισσότερους, συνδέεται με την ηδονή. Άλλες γεύσεις είναι «ξινό», «αλμυρό» και «πικρό». Παράλληλα η γλώσσα έχει και αφή. Για παράδειγμα, οι λέξεις «στυφό», «καυτερό», «τραγανό» και «γλοιώδες». Σίγουρα υπάρχουν περισσότερες αισθήσεις της γλώσσας απ’ ότι λέξεις για να τις περιγράψουμε.
Όπως αναφέραμε και πιο πριν, η λίπανση βλεννογόνων δημιουργείται με βιολογικά, και συναισθηματικά ερεθίσματα. Τα βιολογικά ερεθίσματα είναι η τροφή και το σεξ. Όμως, όλοι γνωρίζουμε ότι, ενώ κάθε τροφή συνοδεύεται από λίπανση βλεννογόνων δεν προκαλεί απαραίτητα ηδονή. Ηδονή προκαλούν τα εδέσματα που ονομάζουμε «νόστιμα».
Το νόστιμο είναι μια υποκειμενική σύνθεση όσφρησης, γεύσης και αφής της γλώσσας που προκαλούν στο άτομο ηδονή. Η σύνθεση αυτή είναι υποκειμενική και ποικίλει όσο και οι άνθρωποι.
Διαμορφώνεται από τις διατροφικές συνήθειες της κοινωνίας, της οικογένειας και γενικότερα του περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώνουμε. Άλλωστε όλοι γνωρίζουμε την έκφραση «περί ορέξεως κολοκυθόπιτα». Στα Λατινικά υπάρχει η έκφραση «de gustibus et coloribus non disputandum» που σε ελεύθερη μετάφραση λέει «για γούστα και για χρώματα δεν τσακωνόμαστε».
Γενικά η αίσθηση της γεύσης, σαν κάθε άλλη αίσθηση, είναι και άμυνα. Η άμυνα της γεύσης είναι η αηδία. Βάλε στο στόμα σου λίγο σαπούνι και θα καταλάβεις αμέσως τι εννοώ. Δυστυχώς, η γεύση δεν λειτουργεί πάντα σαν άμυνα. Γι’ αυτό άλλωστε υπάρχουν και τα δηλητήρια.
Η όσφρηση είναι η «εξόχως ασυμβίβαστη» αίσθηση. Οι πιθανότητες να φας κάτι που σου μυρίζει άσχημα είναι ελάχιστες. Είναι επίσης ελάχιστες οι πιθανότητες να φιλήσεις κάποιον που σου βρωμάν τα χνώτα του. Η όσφρηση είναι η ασυμβίβαστη αίσθηση γιατί δεν μπορείς να την αναστείλεις. Μπορείς να κλείσεις τα μάτια και να μη βλέπεις, να κλείσεις τ’ αυτιά και να μην ακούς, να μην ακουμπάς και να μη δοκιμάζεις. Δεν μπορείς όμως να κλείσεις τη μύτη γιατί …θα σκάσεις.
Όσο καλύτερα γνωρίζει κανείς τις σεξουαλικές του προτιμήσεις, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να απολαμβάνει τη σεξουαλική επαφή. Είναι ζήτημα σεξουαλικής αυτογνωσίας.
Ηδονή και σεξ
Πριν πάμε παρακάτω, είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι ενώ την ηδονή μπορεί να την προκαλέσει οποιοσδήποτε συνδυασμός των αισθήσεων, πάντα τη βιώνουμε με τη γεύση και την όσφρηση. Για παράδειγμα, υπάρχουν άνθρωποι που διαλέγουν ένα γλυκό από την εντυπωσιακή του εμφάνιση. Φέρε στο νου σου ένα από εκείνα τα (πολύπλοκα, πολύχρωμα, πολυώροφα και γενικά «πολύ») παγωτά που σερβίρουν τα ζαχαροπλαστεία το καλοκαίρι. Μπορεί να το διαλέγεις από την εμφάνισή του, αλλά την απόλαυση (ηδονή) θα τη βιώσεις γευσοσφρητικά. Όταν πρωτοπήγα στην Αμερική, είχα εντυπωσιαστεί από την εμφάνιση και τα χρώματα των κέικ. Από γεύση, άστα να πάνε…
Το ίδιο ισχύει και στο σεξ. Μπορεί η σεξουαλική διέγερση να προκληθεί από οποιαδήποτε αίσθηση ή οποιονδήποτε συνδυασμό αισθήσεων, αλλά την ηδονή τη βιώνουμε με την αφή, και γευσοσφρητικά. Αυτό θα το καταλάβουμε καλύτερα μέσα από την επιστήμη της Νευρολωσσολογίας.
Νευρογλωσσολογία και σεξ
Στο σεξ έχουμε ταυτόχρονα δύο ρόλους. Αυτού που προκαλεί ερεθίσματα που διεγείρουν το σύντροφό του, κι εκείνου που δέχεται ερεθίσματα από το σύντροφό του τα οποία τον διεγείρουν. Για ν’ απλοποιήσουμε το θέμα, θα ονομάσουμε τον πρώτο «πομπό» και τον άλλο «δέκτη». Αυτό σημαίνει πως, είναι δυνατόν άλλα πράγματα να μας διεγείρουν σαν πομπό, και άλλα σαν δέκτη. Ένα πολύ απλό παράδειγμα. Υπάρχουν άνθρωποι που τους αρέσει να μιλάνε στη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης (πομπός). Τι λένε; Ο Θεός και η ψυχή τους. Κάποιοι ζητάν πληροφορίες από …τη μάνα τους («τι σου κάνω μάνα μου;»). Κάποιοι άλλοι σε ρωτάν πού κατοικείς («πού κάθεσαι μωρό μου;»). Κάποιοι πιο ρομαντικοί μιλάνε για άστρα, λουλούδια και …πουλιά. Οι άνθρωποι αυτοί όταν μιλάνε διεγείρονται. Δεν αποκλείεται ο ίδιος άνθρωπος, αν του μιλάει ο σύντροφός του, να χάσει τη διέγερση!
Όλοι γνωρίζουμε ότι οι αισθήσεις είναι πέντε. Ενώ λαμβάνουμε ταυτόχρονα ερεθίσματα από όλες μας τις αισθήσεις, κάθε άνθρωπος δίνει περισσότερη σημασία σε κάποιες από αυτές. Για παράδειγμα, ρωτάς δύο ανθρώπους που είχαν πάει στο ίδιο πάρτι για τις εντυπώσεις τους. Ο ένας σου λέει πόσο εντυπωσιάστηκε από τους πίνακες και από τα καλόγουστα χρώματα που είχαν οι κουρτίνες. Είναι φανερό ότι δίνει προτεραιότητα στην όραση. Αν όμως σου πει «είχε πολύ αναπαυτικές πολυθρόνες» έχει δώσει περισσότερη σημασία στην αφή. Αν πει «είχε φοβερό ηχοσύστημα» λαμβάνει δίνει προτεραιότητα στην ακοή.
Για λόγους καθαρά απλοποίησης στο σεξ μιλάμε για 4 νευρολογικά είδη ανθρώπων. Αυτούς που διεγείρονται από την όραση, τους ονομάζουμε «οπτικούς». Με το ίδιο σκεπτικό υπάρχουν οι «ακουστικοί» και οι «γευσοσφρητικοί». Υπάρχει όμως και μία ακόμα νευρολογική κατηγορία. Οι κιναισθητικοί. Αυτοί σαν δέκτες διεγείρονται από την επαφή και την κίνηση. Είναι άνθρωποι που ενώ ο ερωτικός τους σύντροφος δεν τους συγκινεί ιδιαίτερα οπτικά, εν τούτοις μόλις βρεθούν σε σωματική επαφή μαζί του …τρελαίνονται.
Μερικές φορές είναι δύσκολο να χαρακτηρίσουμε ένα ερέθισμα σαν οπτικό ή κιναισθητικό. Για παράδειγμα, όταν ένα άντρας βλέπει μια χορεύτρια της κοιλιάς. Μπορεί να μην του αρέσει η εμφάνισή της, αλλά η κίνησή της να τον διεγείρει. Θα μου πεις «αφού βλέπει την κίνησή της, δεν είναι οπτικός»; Εξαρτάται τι ακριβώς τον διεγείρει. Είναι διαφορετικό να βλέπεις μια γυναίκα που δεν σου αρέσει ιδιαίτερα, αλλά όταν τη βλέπεις να χορεύει διεγείρεσαι, από το να βλέπεις μια γυναίκα που σε διεγείρει η ομορφιά της, αλλά ο χορός της …δεν συντείνει στη διατήρηση αυτής της διέγερσης.
Επανέρχομαι σ’ αυτό που είπαμε αρχικά. Άλλο τι ερεθίσματα προκαλούν διέγερση και ηδονή, κι άλλο πώς τη βιώνεις την ηδονή. Την ηδονή τη βιώνουμε πάντα και γευσοσφρητικά. Γι’ αυτό άλλωστε οι περισσότεροι άνθρωποι τις στιγμές της έντονης διέγερσης κλείνουν τα μάτια. Μάλιστα υπάρχουν άνθρωποι που ταιριάζουν τόσο κιναισθητικά και γευσοσφρητικά μεταξύ τους που είναι σαν να διαθέτει ο ένας ένα …κλειδάριθμο για τη διέγερση του συντρόφου του, που κανένας άλλος δεν διαθέτει. Μπορεί να κάνει σεξ και με άλλους, αλλά η διέγερση και η ηδονή που νιώθει με τον συγκεκριμένο είναι μοναδική. Υπάρχουν ζευγάρια που τα κοιτάζεις, κι αναρωτιέσαι γιατί αυτοί οι άνθρωποι είναι μαζί. Δεν εκτιμούν ο ένας τον άλλον, συμπεριφέρονται με αγένεια και γενικά δίνουν την εντύπωση μιας σχέσης που δεν θα ήθελες να είσαι μέρος της. Αν όμως, ανάμεσά τους υπάρχει «ο δεσμός της ηδονής» που αναφέρουν στο ομώνυμο βιβλίο τους οι σεξολόγοι B. Masters και V. Johnson, τότε τα πάντα εξηγούνται.
Το παρακάτω σχεδιάγραμμα μας βοηθάει να κατατάξουμε τον εαυτό μας σεξουαλικά σαν πομπό και σαν δέκτη:
ΠΟΜΠΟΣ
| ΔΕΚΤΗΣ | ΟΠΤΙΚΟΣ | ΑΚΟΥΣΤΙΚΟΣ | ΚΙΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟΣ | ΓΕΥΣΟΣΦΡΗΤΙΚΟΣ |
| ΟΠΤΙΚΟΣ | ||||
| ΑΚΟΥΣΤΙΚΟΣ | ||||
| ΚΙΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟΣ | ||||
| ΓΕΥΣΟΣΦΡΗΤΙΚΟΣ |
Και στους δύο αυτούς ρόλους, καθένας μας έχει τις δικές του αισθητικές προτιμήσεις και ιδιαιτερότητες. Είναι απίστευτη η ανθρώπινη ποικιλία στο θέμα αυτό. Έτσι, σαν πομπό μπορείς να κατατάξεις τον εαυτό σου σε τέσσερεις κατηγορίες: Συνήθως κάποια από τις αισθήσεις σου έχει το 51% στον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεσαι σεξουαλικά. Το ότι προέχει μια αίσθηση, δεν σημαίνει ότι στις υπόλοιπες αισθήσεις το νευρικό σου σύστημα έχει …κηρύξει απεργία. Συνεπώς σαν πομπός μπορεί να είσαι 51% οπτικός, 19% ακουστικός, 25% κιναισθητικός και 5% γευσοσφρητικός.
Κάποια στιγμή, θα βαθμολογήσουμε τον εαυτό μας σ’ αυτόν τον πίνακα. Πρώτα όμως να καταλάβουμε τι ακριβώς βαθμολογούμε. Γι’ αυτό, καλό είναι να καταλάβουμε τι σημαίνει να είσαι στο σεξ κυρίως οπτικός σαν πομπός και ακουστικός σαν δέκτης. Για παράδειγμα, αν σε ρωτήσω τώρα: Μπορείς να φανταστείς τη διαφορά ανάμεσα στο να είσαι στο σεξ οπτικός σαν πομπός και ακουστικός σαν δέκτης, από το να είσαι ακουστικός σαν πομπός και οπτικός σαν δέκτης; Αν η ερώτηση σε ζάλισε, πριν βαθμολογήσεις τον εαυτό σου περίμενε μέχρι να διαβάσεις τα παραδείγματα.
Πριν πάμε παρακάτω, αξίζει να εστιάσουμε λίγο πάνω στην όσφρηση και τη γεύση. Όπως είπαμε, αυτές οι δυο συνήθως πάνε πακέτο. Διαφέρουν όμως από τις άλλες τρεις. Για να καταλάβουμε τη διαφορά: Άλλο ποιες αισθήσεις σε διεγείρουν στο σεξ και, άλλο με ποιες αισθήσεις βιώνεις την ηδονή. Στο θέμα αυτό, ενώ σαν πομποί υπάρχει μεγάλη ποικιλία ανάμεσά μας, σαν δέκτες υπολογίζω ότι το 95% την ηδονή τη βιώνουμε γευσοσφρητικά. Αυτές είναι οι δύο αισθήσεις με τις οποίες βιώνουμε την ηδονή και όχι απαραίτητα αυτές που μας διεγείρουν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κι αυτές δεν διεγείρουν. Για παράδειγμα τα «ηδονικά μυρωδικά» που αναφέρει ο Καβάφης στο ποίημα «Ιθάκη». Ξεκινάμε με τον πομπό δίνοντας κάποια παραδείγματα:
ΠΟΜΠΟΣ
Οπτικός
Προσπαθεί να διεγείρει το σύντροφό του με τα εσώρουχα που φοράει, με τη διακόσμηση, το φωτισμό και την εικόνα που παρουσιάζει όταν κινείται.
Ακουστικός
Μιλάει κατά τη διάρκεια της πράξης. Άλλοι μιλάνε ρομαντικά και άλλοι πιο …πικάντικα. Κάνει διάφορους ήχους που δείχνουν διέγερση. Διαλέγει κατάλληλη μουσική.
Κιναισθητικός
Προσπαθεί να διεγείρει το σύντροφό του με τις κινήσεις του, τον τρόπο που τον ακουμπά και τον χαϊδεύει. Άλλος είναι απαλός και άλλος …ζυμώνει ή στύβει λεμόνια.
Γευσοσφρητικός
Φοράει άρωμα, σου βάζει σοκολατάκια στο στόμα, σε κερνάει λικέρ, σε φιλάει παντού κ.λπ.
ΔΕΚΤΗΣ
Σαν δέκτης μπορεί να έχεις άλλο προφίλ.
Οπτικός
Διεγείρεται από την εμφάνιση του συντρόφου του, τα ρούχα, τα εσώρουχα που φοράει, το ημίγυμνο και το γυμνό σώμα. Επίσης από σεξουαλικές εικόνες και ταινίες. Από καθρέφτες στο δωμάτιο. Από τις εκφράσεις του προσώπου του συντρόφου του.
Ακουστικός
Του αρέσει να του μιλάει ο σύντροφός του μ’ έναν συγκεκριμένο τρόπο. Είπαμε, εδώ υπάρχει ποικιλία. Διεγείρεται από τους ήχους που κάνει ο σύντροφός του καθώς και τον τόνο και την ένταση της φωνής του. Τη μουσική και τους ήχους που υπάρχουν στο χώρο. Για παράδειγμα, ένα κρεβάτι που τρίζει στους ακουστικούς λειτουργεί ανασταλτικά. (Άλλους τους διεγείρει;!)
Κιναισθητικός
Διεγείρεται από τον τρόπο που τον χαϊδεύει και γενικά τον πιάνει ο σύντροφός του. (Σίγουρα και από τι πιάνει). Την αίσθηση που έχει το άγγιγμα και το δέρμα του συντρόφου του. Θυμάμαι τη γυναίκα ενός μαθηματικού που μου έλεγε πως από τότε που άντρας της έγινε αγρότης, όταν τη χάιδευε το χέρι του ήταν τόσο τραχύ, που έχανε τη διέγερσή της. Ο κιναισθητικός δέκτης διεγείρεται από την αίσθηση που έχει το σεντόνι, τη σκληρότητα του στρώματος, και γενικά την αίσθηση οποιουδήποτε άλλου στοιχείου μπορεί να επηρεάσει τη διέγερση, όπως το νερό μέσα σε μια μπανιέρα, ένα χαλί, η ζεστή άμμος της παραλίας και ό,τι άλλο φανταστείς.
Γευσοσφρητικός
Είπαμε. Στο πώς βιώνουμε την ηδονή η όσφρηση και η γεύση κατέχουν τη μερίδα του λέοντος. Θα έλεγα πως, αν είσαι γευσοσφρητικός σαν δέκτης, πιθανόν να σε διεγείρουν τα αρώματα, ο ιδρώτας, τα φιλιά και γενικώς τα στοματικά ερεθίσματα.
Έχοντας τώρα αυτά τα παραδείγματα, βαθμολόγησε τον εαυτό σου με ποσοστά πρώτα σαν πομπό, δηλαδή τι σου αρέσει να κάνεις στο σεξ.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ ΣΟΥ
Οπτικός 5% _____
Ακουστικός 30% _____
Κιναισθητικός 50% _____
Γευσοσφρητικός 15% _____
Και τώρα σαν δέκτη, δηλαδή τι σου αρέσει να σου κάνουν στο σεξ.
Οπτικός 25% _____
Ακουστικός 10% _____
Κιναισθητικός 20% _____
Γευσοσφρητικός 45% _____
Απ’ ό,τι βλέπεις, ο άνθρωπος του παραδείγματός μας, ανεξάρτητα από το αν είναι αρσενικού ή θηλυκού γένους ενώ στον ενεργητικό ρόλο (πομπός) είναι κυρίως κιναισθητικός, στον παθητικό ρόλο είναι περισσότερο γευσοσφρητικός. Όσο καλύτερα γνωρίζει κανείς τις σεξουαλικές του προτιμήσεις, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να απολαμβάνει τη σεξουαλική επαφή. Είναι ζήτημα σεξουαλικής αυτογνωσίας.
