Μετάφραση: Μύρω Χριστοδούλου
Η επανειλημμένη, αχρείαστη υπεράσπιση του εαυτού, είναι συχνά μια επίκτητη συμπεριφορά ως αποτέλεσμα σε μια συγκεκριμένη μορφή επίμονης κακομεταχείρισης στην παιδική ηλικία.
Σε πολλούς ανθρώπους, αυτό το σύμπτωμα μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της ανατροφής τους από έναν γονέα που συχνά μετατοπίζει την ευθύνη για δυσάρεστα και ανεπιθύμητα αποτελέσματα, προς το παιδί.
Ο αντίκτυπος του να κατηγορείται το παιδί για αποτελέσματα που δεν μπορεί να ελέγξει μεγεθύνεται όταν το παιδί είτε εκφοβίζεται, είτε τιμωρείται επειδή δεν αποδέχεται την ευθύνη.
Η συστηματική απολογία είναι ένας μηχανισμός αντιμετώπισης που αναπτύσσεται για να αποφευχθεί η τιμωρία ή η ψυχολογική χειραγώγηση, αναλαμβάνοντας την ευθύνη χωρίς διαμαρτυρία.
Ενώ η προληπτική ανάληψη της ευθύνης μπορεί να μετριάσει τον βαθμό της τιμωρίας σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό γίνεται με κόστος την επανατραυματοποίηση. Κάθε φορά που το κάνει αυτό το άτομο, βυθίζεται όλο και περισσότερο στο τραύμα του.
Η θεραπεία από αυτού του είδους παιδικά τραύματα, απαιτεί κατ’ αρχήν την αναγνώριση ότι αυτή η συμπεριφορά δεν είναι λειτουργική και δεν έχει καλές επιπτώσεις στην ενήλικη ζωή. Στη συνέχεια, μπορούν να χρησιμοποιηθούν πιο υγιείς και ώριμοι μηχανισμοί αντιμετώπισης.
Οι ώριμοι γονείς καθιστούν τα παιδιά τους υπεύθυνα για τις επιλογές και τις πράξεις τους. Αυτό ενδυναμώνει τα παιδιά να κάνουν σωστές επιλογές ώστε να μπορούν να επιτύχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Οι ανώριμοι γονείς, όπως εκείνοι με συμπτώματα οριακών και ναρκισσιστικών διαταραχών προσωπικότητας, κατηγορούν τα παιδιά τους όταν κάτι δεν πάει καλά, ανεξάρτητα από το αν το παιδί είχε τον έλεγχο ή όχι. Αυτό δεν γίνεται ως μέθοδος διαπαιδαγώγησης, αλλά γιατί ο γονέας αποφεύγει να αναλάβει την ευθύνη για τα λάθη ή τα δυσάρεστα αποτελέσματα. Ακολουθεί ένα τυπικό παράδειγμα.
Η ιστορία του Μπάρι
Ο Μπάρι περίμενε με ανυπομονησία όλη τη χρονιά για την αποφοίτηση από το γυμνάσιο. Ένας από τους γονείς, θα διοργάνωνε ένα μεγάλο πάρτι για όλη την τάξη, κανόνισε λεωφορείο για να μεταφέρει τα παιδιά σε μια αίθουσα που είχε νοικιάσει για εκείνη τη βραδιά. Το λεωφορείο θα αναχωρούσε σύμφωνα με το πρόγραμμα στις 6.00μ.μ. Ο Μπάρι, ανησυχούσε ότι η μητέρα του θα τον πήγαινε στο λεωφορείο καθυστερημένα και θα έχανε το πάρτι.
Λίγες μέρες πριν, υπενθύμισε στη μητέρα του πόσο σημαντικό ήταν για εκείνον να είναι στην ώρα του. Εκείνη του απάντησε αναστατωμένη: «Είσαι τόσο εγωιστής. Το μόνο που σκέφτεσαι είναι ο εαυτός σου και το ηλίθιο πάρτι σου. Είσαι τόσο αχάριστος».
Την ημέρα του πάρτι, ο Μπάρι ήταν ράκος. Φοβόταν ότι η μητέρα του δεν θα τον πήγαινε εγκαίρως στο λεωφορείο αλλά φοβόταν επίσης ότι αν της έλεγε κάτι, εκείνη θα ξεσπούσε όπως έκανε και πριν.
Όταν ήρθε η ώρα να φύγει για το πάρτι, η μητέρα του μιλούσε στο τηλέφωνο. Της έκανε νόημα αλλά εκείνη τον αγνόησε. Στάθηκε μπροστά της περιμένοντας αλλά εκείνη μπήκε στο δωμάτιό της και έκλεισε την πόρτα. Ο Μπάρι ετοιμάστηκε και παρακολουθούσε το ρολόι για 20 λεπτά πριν εκείνη βγει από την κρεβατοκάμαρά της και του πει ότι ήταν έτοιμη να τον πάει στο λεωφορείο. Στο αυτοκίνητο, δεν της είπε τίποτα. Ήλπιζε ότι το λεωφορείο, με κάποιο τρόπο θα είχε καθυστερήσει και θα ήταν ακόμα εκεί όταν έφταναν. Έμεινε συντετριμμένος όταν έφτασαν στη στάση και δεν υπήρχε κανείς εκεί.
Καθώς επέστρεφαν στο σπίτι, ο Μπάρι είπε στη μητέρα του ότι ήταν πολύ λυπημένος και απογοητευμένος που έχασε την εκδήλωση. Είχαν την ακόλουθη συζήτηση.
Μαμά: Μη με κατηγορείς που έχασες το ηλίθιο πάρτι σου.
Μπάρι: Είμαι σίγουρος ότι οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους μαθητές έφτασαν εγκαίρως στο λεωφορείο.
Μαμά: Εσύ φταις γι’ αυτό. Η γκρίνια σου όλη την εβδομάδα με άγχωσε.
Μπάρι: Νομίζω ότι χάσαμε το λεωφορείο επειδή μιλούσες στο τηλέφωνο με τη φίλη σου για πολλή ώρα.
Μαμά: Αχάριστο παλιόπαιδο. Κάνω τον κόπο να σε πάω στο ηλίθιο πάρτι σου και έτσι μου φέρεσαι.
Μπάρι: Χάσαμε το λεωφορείο.
Μαμά: Μιλούσα στη φίλη μου για το πόσο με αγχώνεις. Μακάρι να μην είχες γεννηθεί ποτέ.
Μπάρι: Συγνώμη.
Μαμά: Μου κατέστρεψες όλη την εβδομάδα.
Μπάρι: Λυπάμαι.
Μαμά: Κατέστρεψες ολόκληρη τη ζωή μου.
Μπάρι: Συγνώμη.
Μαμά: Το να κάνω παιδιά ήταν το μεγαλύτερο λάθος της ζωής μου.
Μπάρι: Συγνώμη.
Μαμά: Το καλό που σου θέλω.
Ο Μπάρι, επαναλάμβανε στη μητέρα του ότι λυπάται γιατί ήξερε ότι ήταν ο μόνος τρόπος για να τη σταματήσει από το να του επιτίθεται. Ήξερε από εμπειρία ότι η προσπάθεια να καταστήσει τη μητέρα του υπεύθυνη για οποιαδήποτε ανεπιθύμητη έκβαση, είχε ως αποτέλεσμα να μετατρέψει τον εαυτό της σε θύμα και να ξεσπάσει εναντίον του. Ο μοναδικός τρόπος για να τη σταματήσει, ήταν να πει ότι λυπόταν, παρόλο που το μόνο πράγμα για το οποίο είχε πραγματικά τύψεις ήταν ότι βασιζόταν σε εκείνη για κάτι ευαίσθητο και σημαντικό γι’ αυτόν. Θα προσπαθούσε να αποφύγει αυτή την κατάσταση στο μέλλον.
Ο Μπάρι, έμαθε από τη συνεχή αντιμετώπιση που είχε ως παιδί, ότι όταν μια κατάσταση καταλήγει σε ανεπιθύμητα αποτελέσματα, ο μόνος τρόπος για να αποφύγει τη λεκτική κακοποίηση είναι να προλάβει και να ζητήσει επανειλημμένα και σε μεγάλο βαθμό, συγνώμη. Αυτό το εφάρμοσε σε όλες τις σχέσεις του, παρόλο που οι περισσότερες από αυτές είναι καλές.
Οι επανειλημμένες απολογίες για αποτελέσματα για τα οποία δεν έφταιγε ο ίδιος είχαν επιβλαβή επίδραση σε όλες τις σχέσεις του. Κάποιοι άνθρωποι τον εκμεταλλεύονται για να αποφύγουν τις ευθύνες τους. Οι περισσότεροι άνθρωποι χάνουν τον σεβασμό τους προς αυτόν καθώς αυτός ο τρόπος σχέσης προσδίδει αδυναμία και υποταγή. Υποβαθμίζεται επίσης η αίσθηση της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησής του, επειδή εμπλέκεται σε όλες τις διαφωνίες και τις συγκρούσεις αποδεχόμενος ότι έχει άδικο.
Ως ενήλικας, για την επούλωση αυτών των πληγών της παιδικής ηλικίας, θα χρειαστεί να δεσμευτεί ότι δεν θα αποδέχεται σε καμία περίπτωση να ξεσπάνε οι άλλοι σε αυτόν. Ως παιδί, δεν μπόρεσε να ξεφύγει από τη σχέση του με έναν γονέα που έπασχε από διαταραχή προσωπικότητας. Ως ενήλικας, δεν χρειάζεται πλέον να το ανέχεται. Η θεραπεία και η ανάπτυξή του εξαρτήθηκαν από τη δέσμευση προς τον εαυτό του ότι αν οι άλλοι του επιτίθενται, θα σταματήσει την επιθετικότητα ή θα τερματίσει τη σχέση. Τότε θα είναι ελεύθερος να αναλάβει την ευθύνη για τα λάθη που κάνει ο ίδιος, αλλά όχι για τα λάθη των άλλων.
Με πληροφορίες από το psychologytoday.com
