Συνέντευξη στη Δήμητρα Διδαγγέλου, Ψυχολόγο – Δημοσιογράφο, MSc Ψυχολογία & Μ.Μ.Ε., Ειδίκευση στη Θεραπευτική Γραφή
“Λησμόνησε το θάνατο, μωρό μου, δεν υπάρχει. Να πεθαίνεις είναι να φεύγεις για λίγο”: Γύρω από αυτή την κεντρική φράση που διαπερνά το νέο βιβλίο της καθηγήτριας Ψυχολογίας Φωτεινής Τσαλίκογλου με τίτλο “Ο Έλληνας Ασθενής” (εκδ. Καστανιώτη), πλέχτηκε η συνέντευξη που παραχώρησε στα Ψυχο-γραφήματα η συγγραφέας. Η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση περιστράφηκε κυρίως γύρω από υπαρξιακά θέματα, όπως αυτό του θανάτου και της αυτοχειρίας, της φθοράς, της δημιουργίας και της συγγραφής, της ελπίδας, της ζωής.
Ποιος είναι ο Έλληνας ασθενής;
Υπαρκτό μέσα στη φαντασία μου πρόσωπο. Ίσως το πιο υπαρκτό, το πιο αφυπνισμένο, το πιο λογικό μέσα στην τρέλα και το παραλογισμό του πρόσωπο που συνάντησα στη ζωή μου, Δεμένος όπως και η οικογένεια του, από τα βάθη των καιρών, με τη μοίρα του τόπου μας, ακροβατεί ανάμεσα στο όνειρο και την αδύνατη πραγματικότητα.
Τι είναι εκείνο που σας γοήτευσε στην ιστορία του Κεντρωτά, του αγρότη που ανακάλυψε την Αφροδίτη της Μήλου και αποφασίσετε να πλέξετε την ιστορία του βιβλίου σας γύρω του;
Ο αγρότης Θεόδωρος Κεντρωτάς τον Απρίλιο του 1820 έρχεται σε επαφή με την αναπάντεχη ομορφιά ενός γυναικείου ακρωτηριασμένου αγάλματος Όλες οι σταθερές της ζωής του εξαφανίζονται. Μια τυραννική επιθυμία κατευθύνει πλέον τη ζωή του. Να ζωντανέψει το αμίλητο ψυχρό μάρμαρο. Να διαψεύσει το θάνατο. Να ακυρώσει το φάντασμα μιας νεκρής μέσα του μάνας.
Ένα αίτημα που προσωπικά με παρακινεί να συνεχίζω να γράφω.
Στο βιβλίο σας θίγετε το θέμα της αυτοχειρίας, ένα θέμα που για πολλούς είναι το πιο σοβαρό φιλοσοφικό ερώτημα. Επίσης, κυρίαρχη είναι η φράση «το να πεθαίνεις είναι να φεύγεις για λίγο.» Γιατί, κατά τη γνώμη σας, κάποιους τους τρομάζει ο θάνατος και άλλους τους γοητεύει;
Θάνατος, η μόνη προφητεία που δεν διαψεύδεται. Η έμμονη σκέψη του κλέβει τη ζωή. Αν τον αγνοήσεις ενδίδεις σε μια πλαστή αμεριμνησία. Αν ακατάπαυστα τον συλλογίζεσαι ενδίδεις σε μια ατέρμονη απελπισία. Συμπορεύεσαι με το ισχυρό κατάλοιπο μιας ρομαντικής παράδοσης που ερωτοτροπεί με την σκοτεινή γοητεία του θανάτου.
Ανάμεσα στο είναι -προς θάνατο και στο είναι -προς –έρωτα, καλείσαι να επινοήσεις μια ιστορία ζωής που να σε πείθει ότι εν τελεί όλο αυτό άξιζε τον κόπο. Έζησες δηλαδή κάποιες ξεχωριστές στιγμές ως ζωντανός, ως υποκείμενο δηλαδή δικών σου επιθυμιών, με μια έγνοια για σένα και τον άλλον, τον άλλον που είναι κι εκείνος όπως κι εσύ, πεταμένος – εκεί- έξω-
Εάν δούμε την Αφροδίτη της Μήλου με μια απόσταση, ουσιαστικά είναι ένα αντικείμενο ατελές, φθαρμένο. Τι πιστεύετε ότι έχει συντελέσει στο ν’ αποτελέσει πρότυπο ομορφιάς αναλλοίωτο μέσα στους αιώνες;
Η φθορά, είναι η μόνη συνθήκη που αντιστέκεται στο χρόνο… Με άλλα λόγια η φθορά είναι η ακαταμάχητη ερωμένη του Θεού χρόνου. Κι όμως η Μυθολογία δεν φρόντισε να της προσφέρει μια θέση που θα της άρμοζε ανάμεσα στους θεούς του Όλυμπου. Η θεά Φθορά. Θα προκαλούσε τον φθόνο και τη μήνιν των υπόλοιπων θέων. Ένας παντοδύναμος αήττητος αντίπαλος.
Είναι η δημιουργία γενικότερα – όχι μόνο η συγγραφή- πολιτική πράξη; Αν ναι, με ποιο τρόπο;
Στο βαθμό που δίνει μια μορφή στην άβυσσο η δημιουργία είναι μια κατ’ εξοχή πολιτική πράξη που δηλώνει ότι ο κόσμος έτσι όπως είναι δεν μας είναι αρκετός.
Ο ιστορικός και κοινωνικός ακτιβιστής Howard Zinn είχε πει ότι δεν είναι απαραίτητο να κάνουμε πομπώδεις, ηρωικές πράξεις για να συμμετέχουμε στην διαδικασία της αλλαγής και πως ο κόσμος μπορεί να μεταμορφωθεί από μικρές κινήσεις που πολλαπλασιάζονται από εκατομμύρια ανθρώπων. Ακόμα και όταν δεν «κερδίζουμε», είναι ικανοποιητικό στο γεγονός ότι πήραμε μέρος μαζί με άλλους καλούς ανθρώπους σε κάτι που άξιζε. Χρειαζόμαστε την ελπίδα. Συμφωνείτε με αυτό; Τι πιστεύετε ότι μπορεί να μας δώσει ελπίδα στα χρόνια της κρίσης;
Αν υπάρχει ελπίδα, έχει ειπωθεί, θα έλθει μόνο από τους απελπισμένους από εκείνους που δεν έχουν τίποτα να χάσουν. Η θέση αυτή σε κάνει να σκεφτείς πόσο το σθένος όλων ημών των υπολοίπων κινδυνεύει να αναλωθεί στο να μην χάσουμε όσα ακόμα δεν έχουν χαθεί….
Σε μια τέτοια μικροπολιτική της ύπαρξης πώς να υπάρξει ελπίδα; Αναβάλλεται επ’ άπειρον, για την ώρα…….
Και μια ερώτηση γενικότερα για τη συγγραφή. Το γράψιμο σάς έχει βοηθήσει να απαντήσετε ερωτήματα ή έχει δημιουργήσει περισσότερα;
Θα έλεγα δίχως δισταγμό το δεύτερο. Αλλά αυτό είναι το μόνο μη διαπραγματεύσιμο καλό που καταφέρνω να σας πω.
Τι προσδοκάτε να αποκομίσει ο αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο σας;
Ένα μοίρασμα. Την ουτοπία μιας κοινής εμπειρίας. Να ενδώσει για λίγο στην προτροπή του Έλληνα ασθενή ‘’Λησμόνησε το θάνατο, μωρό μου, δεν υπάρχει. Να πεθαίνεις είναι να φεύγεις για λίγο’’.
