Από τον Γιώργο Πιντέρη, ψυχολόγο, διδάκτορα Συμβουλευτικής Ψυχολογίας www.pinteris.gr
Ένα πολύ συναφές θέμα με το άγχος, είναι οι φοβίες. Ένας άνθρωπος φοβάται κάτι, όπως μην κολλήσει μικρόβια ή να μπει στο ασανσέρ. Μόλις έρθει σ’ επαφή με το συγκεκριμένο ερέθισμα αγχώνεται και συνήθως αποφεύγει συστηματικά τέτοιες καταστάσεις. Αυτή τη συμπεριφορά αποφυγής που ακολουθεί, την ονομάζουμε φοβία. Τις περισσότερες φορές, το άτομο γνωρίζει ότι ο φόβος του είναι παράλογος, αλλά δεν μπορεί να τον ξεπεράσει.
Αυτό έχει πάθει τους τελευταίους τρεις μήνες η Σοφία στα σαραντατρία της. Πριν 3 μήνες πέθανε η μητέρα της σε ηλικία 67 ετών από ανακοπή. Μαζί με την αρχική αναστάτωση που έφερε ο θάνατός της, η Σοφία άρχισε ν’ ανησυχεί και για την καρδιά της. Από τότε, έχουν περάσει τρεις μήνες. Η Σοφία έχει ήδη επισκεφθεί τρεις καρδιολόγους, έχει κάνει πέντε καρδιογραφήματα, ένα σπινθηρογράφημα και μια αξονική. Όλοι της λένε πως η καρδιά της δεν έχει τίποτα, αλλά εκείνη δεν μπορεί να ησυχάσει. Δεν μπορεί να συγκεντρωθεί στο δικηγορικό της γραφείο, αποφεύγει σεξουαλικά τον άντρα της, κοιτάζει την εντεκάχρονη κόρη της και δακρύζει κι όλα, αυτά επειδή πρόκειται όπου να ‘ναι να πάθει …ανακοπή. Αυτή είναι μια ξεκάθαρη φοβία.
Ο Αργύρης είναι ένας σαρανταπεντάρης πελάτης της Σοφίας, η οποία έχει αναλάβει το διαζύγιό του. Γνωρίζει την ανησυχία της Σοφίας για την καρδιά της και την συμμερίζεται, γιατί έχει κι αυτός την ίδια ανησυχία: Μην πάθει έμφραγμα. Όμως, ο Αργύρης είναι κατά 20 κιλά υπέρβαρος, καπνίζει δύο πακέτα τσιγάρα την ημέρα, τρώει πρόχειρα και – από τότε που έφυγε η γυναίκα του, ακόμα προχειρότερα – πίνει μισό μπουκάλι ουίσκι κάθε βράδυ και η σχέση του με τον αθλητισμό είναι από τον καναπέ. Αποφεύγει να πάει σε γιατρό, και λέει στη Σοφία ότι έχει κι αυτός φοβία και της ζητάει το τηλέφωνο του ψυχολόγου της.
Εδώ, δεν πρόκειται για φοβία, αλλά για φόβο. Μάλιστα, έναν πολύ ρεαλιστικό φόβο, αν λάβουμε υπόψη μας τα δεδομένα του Αργύρη. Εδώ, ο αποτελεσματικός ψυχολόγος θα του επισημάνει ότι ζει ένα αυτοκτονικό στιλ ζωής και θα τον βάλει να εξετάσει πολύ σοβαρά, αν πραγματικά θέλει να ζήσει, διότι η συμπεριφορά του, δείχνει το αντίθετο.
Από την άλλη, με τη φοβία της Σοφίας, ο δρόμος που θα πάρει είναι εντελώς διαφορετικός. Η φοβία της Σοφίας είναι η προέκταση ενός θρήνου. Η Σοφία αγαπούσε πολύ τη μητέρα της, όμως την τελευταία φορά που την είδε από κοντά είχαν τσακωθεί. Ο θάνατος της μάνας, την αιφνιδίασε. Δεν πρόλαβε να της πει, πριν πεθάνει ότι την αγαπά, και ας θυμώνει κάπου – κάπου μαζί της.
Για να ξεχωρίσουμε έναν φόβο από μία φοβία, το καλύτερο κριτήριο είναι η πραγματικότητα.
Αν η πηγή του φόβου είναι υπαρκτή, και οι περισσότεροι άνθρωποι θα φοβόντουσαν, τότε αυτό είναι φόβος. Αν η πηγή του φόβου είναι αδικαιολόγητη και οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα φοβόντουσαν, τότε είναι φοβία.
Παρακάτω, θα δούμε αναλυτικά κάποιες από τις πιο συνηθισμένες φοβίες όπως είναι η αγοραφοβία, η κλειστοφοβία και η ακροφοβία. Όμως, στα διαγνωστικά ψυχιατρικά εγχειρίδια βρίσκουμε κοντά στις τριάντα (!) φοβίες μερικές από τις οποίες είναι τόσο σπάνιες που δεν αξίζει καν τον κόπο να τις αναφέρω. Όμως, θα περιγράψω σύντομα μερικές που δεν είναι τόσο συχνές, αλλά τις έχω συναντήσει στην καριέρα μου.
Βελονοφοβία: Φοβάται τις βελόνες. Συχνότερη στα παιδιά. Για να κάτσει να του κάνουν ένεση θέλει προσπάθεια.
Τοκετοφοβία: Φοβάται τον τοκετό. Αν μείνει έγκυος καταφεύγει σε καισαρική τομή.
Νυχτοφοβία: Φοβάται το σκοτάδι και τα σκοτεινά μέρη. Για παιδιά 8 με 14 ετών είναι φυσιολογικό. Αλλά, κι ένας ενήλικας δεν περπατάει εύκολα μονάχος μέσα σ’ ένα δάσος τη νύχτα.
Φιλοφοβία: Φοβάται τις συναισθηματικές δεσμεύσεις παρόλο που τον ενοχλεί η μοναξιά. Έχει από μικρός στομαχικές διαταραχές.
Εκκλησιοφοβία: Φοβάται να μπει σε εκκλησίες, ναούς, μουσεία και γενικά μεγάλους και επιβλητικούς χώρους.
Καθρεφτοφοβία: Είτε φοβάται την αντανάκλαση είτε είναι εξαιρετικά προληπτικός και φοβάται μη σπάσει ο καθρέφτης.
Θαλασσοφοβία: Δεν μπαίνει στη θάλασσα με τίποτα, ούτε για κολύμπι ούτε σε πλεούμενο. Μπορεί σε πισίνα να είναι δεινός κολυμβητής.
Κουκλοφοβία: Πριν κάποια χρόνια είχε κυκλοφορήσει μια ταινία τρόμου, σε στιλ «Εξορκιστή» που το θέμα της ήταν μια στοιχειωμένη κούκλα από πορσελάνη. Όλα τα παιδιά εκείνης της γενιάς δεν συμπαθούν αυτού του είδους τις κούκλες. Μάλιστα σε μερικά άτομα προκαλούν άγχος. Η σύντροφός μου έχει μια συλλογή από εξαιρετικές πορσελάνινες κούκλες. Όποτε μπαίνουν στο σαλόνι γυναίκες ηλικίας 25 με 40 ετών, όταν τις βλέπουν νιώθουν άβολα.
