Από το Γιώργο Πιντέρη, ψυχολόγο, διδάκτορα Συμβουλευτικής Ψυχολογίας
www.pinteris.gr
Όταν είμαστε χαρούμενοι συμβαίνουν τρία ωραία πράγματα στον οργανισμό μας:
- Επιταχύνεται η διαδικασία ανανέωσης των κυττάρων μας. Δηλαδή επιβραδύνεται το γήρας.
- Ο εγκέφαλος παίρνει παραπάνω οξυγόνο με αποτέλεσμα οι διανοητικές λειτουργίες να βελτιώνονται.
- Λειτουργεί πολύ καλύτερα το ανοσοποιητικό μας σύστημα, δηλαδή η άμυνα του οργανισμού μας σε μικρόβια, ιούς και βακτήρια.
Με δυο λόγια …συμφέρει να έχει κανείς χαρά στη ζωή του. Κι όταν λέω «στη ζωή του» εννοώ «στην καθημερινότητά του». Πριν πάμε όμως, παρακάτω θέλω να μιλήσω για ένα φαινόμενο που έχει άμεση σχέση με την αναζήτηση της χαράς, το οποίο ονομάζω «αυτοπαρατήρηση». Είναι ένας μηχανισμός με τον οποίο ένας άνθρωπος ακυρώνει και ακινητοποιεί τον εαυτό του. Αυτό γίνεται όταν στρέψουμε την προσοχή μας πάνω μας. Θα ξεκινήσω μ᾽ ένα απλό παράδειγμα:
Μπαίνεις σ᾽ ένα θεοσκότεινο δωμάτιο του σπιτιού σου κρατώντας στα χέρια σου ένα κλεφτοφάναρο. Το στρέφεις προς το ταβάνι και βλέπεις το φωτιστικό κι έναν λεκέ, από ένα κουνούπι που σκότωσες πριν λίγο καιρό πετώντας του ένα μαξιλάρι. Το στρέφεις στον τοίχο δεξιά, και βλέπεις τον πίνακα που σου χάρισε η θειά σου που τον κρεμάς εκεί όποτε είναι να σε επισκεφθεί και σήμερα την περιμένεις. Το στρέφεις μπροστά σου και βλέπεις το τραπεζάκι με τα άδεια φλυτζάνια που έχεις αφήσει εκεί από το πρωί. Τον στρέφεις στα μάτια σου και τι βλέπεις; Τυφλώνεσαι. Όσο η προσοχή σου είναι στραμμένη σε κάποιο ερέθισμα, είσαι σ᾽ επαφή με το συγκεκριμένο ερέθισμα. Μόλις τη στρέψεις πάνω σου, βραχυκυκλώνεις. Πάμε τώρα σε «χοντρά παραδείγματα»:
Είσαι μια κοπέλα 23 ετών που τα τελευταία 6 χρόνια, όποτε κάνεις έρωτα «προσπαθείς» να έχεις οργασμό και δεν τα καταφέρνεις. Μπορεί μάλιστα αυτός να είναι κι ένας λόγος που επισκέπτεσαι μια ψυχολόγο και ψάχνετε …την παιδική σου ηλικία. Λοιπόν: Πριν σου δώσω «μασημένη» την εξήγηση, διάβασε ξανά τη φράση με τα μαύρα γράμματα και ψάξε την εξήγηση μόνη σου. «Όσο η προσοχή σου είναι στραμμένη σε κάποιο ερέθισμα». Ποιο είναι το ερέθισμα; Η κορύφωση της διέγερσης. «Μόλις τη στρέψεις πάνω σου, βραχυκυκλώνεις».
Τι θα πει αυτό; Θα πει ότι την ώρα που η προσοχή σου είναι στραμμένη στη διέγερση που όλο και ανεβαίνει, εσύ κάνεις τη σκέψη: «Αυτή τη φορά, θα τα καταφέρω»; Παίρνεις λοιπόν την προσοχή σου από το σεξουαλικό ερέθισμα και τη στρέφεις πάνω σου. Όσο θα το κάνεις αυτό, «ζήσε Μάη μου».
Είσαι ένας άντρας, ας πούμε από 16 μέχρι …46. Είσαι στο κρεβάτι με μια γυναίκα και ερωτοτροπείτε. Εδώ έχουμε δύο παραλλαγές αυτοπαρατήρησης.
- Όσο και να ερωτοτροπείτε, δεν έχεις στύση.
- Ενώ έχεις στύση, την ώρα που πας να κάνεις τη διείσδυση, «μαραμένα τα γιούλια κι οι βιόλες».
Τι γίνεται εδώ; Έχουμε πάλι το βραχυκύκλωμα της αυτοπαρατήρησης. Στην πρώτη περίπτωση η προσοχή σου δεν είναι στραμμένη στη θέα, το άρωμα, και την επαφή με το σώμα της γυναίκας. Είναι στραμμένη στο πουλί σου: «Μου σηκώνεται; Θα μου σηκωθεί»; Και επειδή το θέαμα του πέους δεν αποτελεί για τους άντρες σεξουαλικό ερέθισμα, όπως είναι φυσικό, δεν έχεις στύση. Αλλιώς, θα έπρεπε την ώρα που κατουράμε να κοιτάμε προς … το ταβάνι.
Στη δεύτερη περίπτωση, για κάποιον λόγο, μέχρι την ώρα της διείσδυσης έχεις διατηρήσει την επαφή με το σεξουαλικό ερέθισμα. Την ώρα της διείσδυσης όμως, σκέφτεσαι «αυτή τη φορά, θα τα καταφέρω; Θα διατηρηθεί»; Αυτό μπορεί να σχετίζεται με μια ευαισθησία που έχεις όποτε είναι ν᾽ αξιολογηθείς και την κουβαλάς από κεκτημένη ταχύτητα και στο σεξ. Φυσικά η σκέψη αυτή «θα τα καταφέρω» είμαι μια μορφή αυτοπαρατήρησης με τα ανάλογα αποτελέσματα.
Κάποτε μ’ επισκέφθηκε ένας νέος άντρας γύρω στα 25 ο οποίος είχε το εξής πρόβλημα: Είχε στύση, όσο φορούσε το παντελόνι του. Μόλις έβγαζε και το σλιπάκι η στύση χανότανε και μαζί χανότανε κι αυτός σ’ ένα πέλαγο αμηχανίας και ντροπής. Τον ρώτησα «σε τι διαφέρει η μυρωδιά της δεξιάς από την αριστερή μασχάλη σε μια γυμνή γυναίκα»; Δεν ήξερε. Του λέω λοιπόν: «Την ερχόμενη φορά που θα βρεθείς με γυναίκα, πριν βγάλεις το σλιπάκι, θέλω να προσδιορίσεις αυτή τη διαφορά στην οσμή της μίας από την άλλη μασχάλη. Αυτή είναι η αποστολή σου».
Ενώ είχαμε κανονίσει να βρεθούμε σε μία εβδομάδα, σε τρεις μέρες ζήτησε μια συνάντηση. «Τα κατάφερα! Μου σηκώθηκε»! μου είπε χαρούμενος, αλλά ταυτόχρονα έκπληκτος και μπερδεμένος. «Βέβαια, δεν κατάφερα να προσδιορίσω τη διαφορά, έτσι προσπάθησα και την επόμενη μέρα. Πάλι δεν τα κατάφερα, αλλά και πάλι λειτούργησα μια χαρά. Τελικά ποια είναι η διαφορά»; «Αυτό δεν είναι δική μου ευθύνη να το απαντήσω. Αν όμως καταφέρεις να περιγράψεις αυτή τη διαφορά, θα έρθεις να μου την πεις κι εγώ δεν θα σε χρεώσω για τη συνάντηση».
Και ποια είναι τελικά αυτή η περίφημη διαφορά; Ξέρω κι εγώ αν υπάρχει κάποια διαφορά; Αυτό που ξέρω, είναι ότι με αυτή την ερώτηση άλλαξε η κατεύθυνση της προσοχής του. Από κει που ήταν στραμμένη στο πέος του, στράφηκε στο να συγκρίνει τη μυρωδιά της μιας μασχάλης με την άλλη. Για να το κάνει αυτό, το πρόσωπό του ερχόταν σε επαφή με το γυναικείο στήθος, δηλαδή ένα καθαρά σεξουαλικό ερέθισμα. Μιας και ο άνθρωπος δεν είχε καμία σεξουαλική οργανική βλάβη, η στύση ήταν η φυσική συνέπεια.
Χαρά και αυτοπαρατήρηση
Η άποψή μου είναι: «Τη χαρά δεν την κυνηγάμε. Τη σημειώνουμε». Τι θα πει αυτό; Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Κάποιος που διαβάζει το βιβλίο μου «Χαρά η καλύτερη θεραπεία» (εκδόσεις Ψυχογιός) καταλήγει στο συμπέρασμα «πρέπει να έχω χαρά». Αυτό μπορεί να οδηγήσει στο «αυτή τη στιγμή χαίρομαι;» και άλλα συναφή δείγματα …διανοητικού αυνανισμού, τα οποία καμία χαρά δεν παράγουν διότι είναι προϊόντα αυτοπαρατήρησης.
Η δική μου προσέγγιση: Στους περισσότερους «νορμάλ» ανθρώπους, ανάμεσα σε όσα μας συμβαίνουν μέσα στη μέρα, υπάρχουν και κάποια που μας είναι ευχάριστα. Δεν θέλεις μέσα στη μέρα; Έστω, μέσα στην εβδομάδα. (Διότι αν είσαι από εκείνους που δεν βρίσκουν ούτε ένα ευχάριστο πράγμα να τους έχει συμβεί μέσα στην εβδομάδα, κάπου πρέπει να σε πάμε)…
Ανοίγουμε ένα «σημειωματάριο χαράς». Αυτό μπορεί να είναι ένα μικρό μπλοκάκι που κουβαλάς πάντα μαζί σου ή το σημειωματάριο στο κινητό, στο οποίο υπαγορεύεις αυτά που θέλεις. Σ᾽ αυτό το σημειωματάριο καταγράφεις ό,τι σου είναι ευχάριστο ή σου δίνει χαρά. Για παράδειγμα, σε πήρε ένας φίλος που είχατε να μιλήσετε καιρό και σου έφτιαξε τη διάθεση. Στο σημειωματάριο γράψε «τηλέφωνο με Γιάννη». Αργότερα, πηγαίνεις στην κουζίνα ν᾽ αλέσεις καφέ και άρχισες να πειραματίζεσαι με χαρμάνια από 3 καφέδες που σου έκαναν δώρο. Γράψε στο σημειωματάριο «χαρμάνια καφέ». Με αυτόν τον τρόπο, μέσα σε λίγους μήνες θα έχεις δημιουργήσει έναν «κουμπαρά χαράς» που μπορεί αποδειχθεί πολύτιμος σε περιόδους που οι νέες πηγές χαράς λιγοστεύουν. Και μην έχεις την ψευδαίσθηση ότι ένα τέτοιο σημειωματάριο μπορείς να το κρατήσεις «νοητικά». Δεν λειτουργεί.
Θα μου πεις «μα μπορώ όλη την ώρα να γράφω ή να υπαγορεύω στο κινητό»; (Αν χαίρεσαι τόσο συχνά, τι το θέλεις το σημειωματάριο); Και βέβαια δεν μπορείς οποιαδήποτε ώρα να σημειώνεις τι σου έδωσε χαρά. Αλλά αν έγινε κάτι το πρωί που σου έφτιαξε το κέφι, όταν θα πας για φαγητό το μεσημέρι ξόδεψε ένα λεπτό και υπαγόρευσε στο κινητό σου: «Κρουασάν από το Γαλλικό ζαχαροπλαστείο».
Πριν κλείσω χρειάζεται να πω ότι η χαρά είναι ένας μέρος της ψυχοσωματικής μας λειτουργίας. Μπορεί ο τίτλος του βιβλίου να είναι «Χαρά η καλύτερη θεραπεία» αλλά πολύ απέχει από το να είναι το κυρίως θέμα του βιβλίου. Το κυρίως θέμα είναι «πώς να μη ζεις ενάντια στη φύση σου και πώς να μην κολυμπάς συνέχεια κόντρα στο ρέμα».
