Η Παγκόσμια Ημέρα Ασφαλούς Πλοήγησης στο Διαδίκτυο (Internet Safety Day) εορτάζεται κάθε χρόνο το Φεβρουάριο, με πρωτοβουλία της Ευρωπαίας Επιτρόπου Βιβιάν Ρέντινγκ.
Στόχος είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού και ιδιαίτερα των νέων παιδιών για τους κινδύνους που ενυπάρχουν στον κυβερνοχώρο. Στο πλαίσιο αυτής της ενημέρωσης τα «Ψυχο-γραφήματα» έχουν ετοιμάσει ένα ειδικό αφιέρωμα στην ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο.
Η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο (www.hasiad.gr) είναι μία Επιστημονική Εταιρεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που σχηματίστηκε από ειδικούς επιστήμονες του χώρου το 2008. Ζητήσαμε από τον κ. Γεώργιο Φλώρο, μέλος Δ.Σ. Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο, ειδικ.Ψυχίατρο Ενηλίκων να μας λύσει κάποιες βασικές απορίες σχετικά με την ασφάλεια στο διαδίκτυο .
– Η χρήση του διαδικτύου διαρκώς αυξάνεται, καθώς είναι δεδομένη η χρησιμότητά του στη ζωή μας. Στη χώρα μας ποια είναι τα στοιχεία χρήσης του;
Σύμφωνα με την υπηρεσία του ΟΗΕ ‘International Telecommunication Union’ υπάρχουν 4,970,700 χρήστες του Διαδικτύου (Ιούνιος 2010), 46.2% του πληθυσμού ενώ υπάρχουν 2,934,800 χρήστες Facebook (31 Αυγούστου 2010), 27.3% βαθμός διείσδυσης. Στο 18,6% η διείσδυση της ευρυζωνικότητας στην Ελλάδα, στο τέλος του Α’ εξαμήνου 2010 σύμφωνα με το Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας.
– Τα στοιχεία κατάχρησης; Ποιες έρευνες έχουν γίνει στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα οι πλέον έγκυρες έρευνες έχουν γίνει στη περιφέρεια Θεσσαλίας (αντιπροσωπευτικό δείγμα του μαθητικού πληθυσμού, 2006) και στη νήσο Κω (απογραφικό δείγμα του μαθητικού πληθυσμού σε δύο φάσεις, 2008 και 2010).
Τα ποσοστά ήταν 8.2% στη Θεσσαλία και 11% για τη Κω το 2008. Στο Συνέδριο μας στη Θεσσαλονίκη πρόκειται να παρουσιαστούν τα στοιχεία της δεύτερης διαδοχικής έρευνας στη νήσο Κω (2010) όπου και θα αναλυθεί η ανησυχητική διαχρονική εξέλιξη του φαινομένου.
– Ποια είναι τα αντίστοιχα στοιχεία για τις ξένες χώρες;
Τα ποσοστά παρουσιάζουν σημαντική διακύμανση ανάλογα με τη μεθοδολογία και το μέρος διεξαγωγής τους, οι χώρες της Άπω Ανατολής τυπικά αναφέρουν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Στη Κίνα ο αριθμός υπολογίζεται μεταξύ 9,72%-11% των χρηστών ηλικίας κάτω των 24 ετών. Πρόσφατη ανασκόπηση της Kimberly Young, υπολογίζει ότι παγκοσμίως το ποσοστό τείνει να είναι χαμηλότερο στο μαθητικό πληθυσμό με τιμές περί το 4,6-4,7%, ανεβαίνει στο γενικό πληθυσμό χρηστών με τιμές από 6-15% και μπορεί να φτάνει το 13-18,4% των φοιτητών.
– Πώς μπορεί ένα άτομο να καταλάβει αν είναι εθισμένο στο διαδίκτυο;
Από την ιστοσελίδα της Συμβουλευτικής Υπηρεσίας φοιτητών προς αντιμετώπιση της παθολογικής χρήσης Η/Υ και Διαδικτύου (http://www.med.auth.gr/activities/student-piu/) παρατίθενται οι απλές ερωτήσεις που μπορεί κάποιος να απευθύνει στον εαυτό του με ειλικρίνεια
– Αισθάνεσαι να σε απασχολεί συνεχώς η χρήση του Η/Υ ή του Διαδικτύου (π.χ σκέφτεσαι τι έκανες τη προηγούμενη φορά ή ανυπομονείς για την επόμενη);
– Μένεις περισσότερο χρόνο στον Η/Υ ή στο Διαδίκτυο από ότι σχεδίαζες;
– Χρησιμοποιείς τον Η/Υ ή το Διαδίκτυο σαν μέσο διαφυγής από τα προβλήματα σου ή σαν τρόπο ανακούφισης από άγχος ή θλίψη;
– Νιώθεις άσχημα αν προσπαθήσεις να περιορίσεις τη χρήση Η/Υ ή Διαδικτύου ή αν δεν μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις;
– Χρειάζεται να χρησιμοποιήσεις περισσότερη ώρα τον Η/Υ ή το διαδίκτυο ώστε να σου φέρουν ανακούφιση;
– Η χρήση Η/Υ ή Διαδικτύου έχει αρνητικές συνέπειες για τις σπουδές σου;
– Οι φίλοι σου παραπονούνται ότι δεν σε βλέπουν πλέον; Είναι οι περισσότεροι σου φίλοι αποκλειστικά διαδικτυακοί;
Εφόσον σε κάποια από αυτές τις ερωτήσεις απαντάς με ένα ‘ναι’ τότε ενδέχεται να κάνεις χρήση του Διαδικτύου που να σου προκαλεί προβλήματα στη ‘πραγματική’ ζωή σου, έξω από αυτό.
– Ποια είναι τα είδη εθισμού στο διαδίκτυο;
Γενικά υπάρχει μία σύγχυση στη βιβλιογραφία ως προς την ορολογία και τον ορισμό του προβλήματος. Πολλές φορές βλέπουμε μεμονωμένους όρους όπως ‘εθισμός στα video games’ ή ‘υπερενασχόληση με το facebook’ οι οποίοι αποτυγχάνουν να συλλάβουν τη φύση του προβλήματος, ήτοι τα πολυσύνθετα προβλήματα που επιφέρει στο χρήστη.. Προς διευκόλυνση παρατίθενται οι σύντομοι ορισμοί της ερευνητικής ομάδας όπως δημοσιοποιήθηκαν ως τμήμα άρθρου στο περιοδικό ‘Νευρολογία’ (Σιώμος και συνεργάτες, 2010).
Α. Τυπική χρήση Διαδικτύου
Η καλοήθης χρήση είτε σε εργασιακό περιβάλλον είτε για λόγους αναψυχής.
Β. Προβληματική χρήση Διαδικτύου
Η χρήση όπου δεν εξυπηρετείται κάποιος συγκεκριμένος σκοπός, παρά αποτελεί αυτοσκοπό προειδοποιώντας για πιθανή κατάχρηση.
Γ. Κατάχρηση Διαδικτύου
Ένα δυσπροσαρμοστικό, επαναλαμβανόμενο μοτίβο χρήσης που οδηγεί σε σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητας κατά τη διάρκεια δωδεκάμηνης περιόδου, όπως καταδεικνύεται από:
αποτυχία να διεκπεραιωθούν σημαντικές ευθύνες στην εργασία, σχολείο ή σπίτι
κοινωνικά και διαπροσωπικά προβλήματα.
χρήση σε καταστάσεις στις οποίες παρατηρούνται αρνητικές σωματικές συνέπειες (π.χ ελλιπή σίτιση, ύπνος, κοκ)
προβλήματα με το νόμο
Δ. Εξάρτηση από το Διαδίκτυο
Μία χρόνια, προοδευτική ασθένεια που συμπεριλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία: τη καταναγκαστική χρήση του Διαδικτύου που ενέχει την απώλεια ελέγχου και τη συνέχιση της χρήσης παρά τις δυσμενείς συνέπειες. Η διάγνωση της εξάρτησης απαιτεί στη διάρκεια ενός δωδεκαμήνου τουλάχιστο τρία από τα ακόλουθα :
– ανάπτυξη ‘ανοχής’ συμπτώματα ‘στέρησης’ χρήση για όλο και μεγαλύτερο χρονικό διάστημα
– ανεπιτυχείς προσπάθειες να μειωθεί ή να ελεγχθεί η χρήση,
παραίτηση από σημαντικές κοινωνικές, επαγγελματικές ή δραστηριότητες αναψυχής
– συνέχιση της χρήσης παρά τη γνώση ότι υπάρχουν επίμονα ή επαναλαμβανόμενα βιολογικά ή ψυχολογικά προβλήματα τα οποία προκλήθηκαν ή επιδεινώθηκαν από τη χρήση.
Ε. Εθισμός στο Διαδίκτυο
Πρόκειται για περίπτωση που πληροί τα κριτήρια της εξάρτησης όπου όμως πλέον είναι η συνήθης συμπεριφορά για τον χρήστη και υπάρχει σοβαρή βαρύτητα. Ο εθισμένος λαχταρά να χρησιμοποιήσει το Διαδίκτυο με συγκεκριμένους τρόπους, χρονικό διάστημα και συχνότητα τα οποία είναι επικίνδυνα για τον ίδιο και ενδεχόμενα για αυτούς με τους οποίους έχει σχέσεις (π.χ περιπτώσεις ακραίας παραμέλησης των αναγκών του εαυτού ή συγγενικών προσώπων).
– Ποια είναι τα στοιχεία σχετικά με τον εκφοβισμό μέσω διαδικτύου;
Το Cyberbullying είναι οποιαδήποτε επαναλαμβανόμενη πράξη εκφοβισμού, επιθετικότητας, παρενόχλησης, τρομοκρατικής ή αυταρχικής συμπεριφοράς που θεσπίζεται και πραγματοποιείται μέσω της χρήσης των ψηφιακών συσκευών, συγκεκριμένα του Διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων. Τα διεθνή ποσοστά ανέρχονται σε 10-20% αναλόγως της ηλικίας. Στον Ελληνικό χώρο έχουν παρουσιαστεί στοιχεία από τη Κω το 2008 όπου το 14,7% των μαθητών ηλικίας 14-18 ετών είχαν βιώσει cyberbullying (15,2% στα αγόρια και 19,5% στα κορίτσια). Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμα και έφηβοι που δεν είχαν Η/Υ είχαν βιώσει τέτοια εμπειρία – οι γονείς που είναι εφησυχασμένοι ότι το cyberbullying δεν αφορά τα δικά τους παιδιά επειδή έχουν υπό έλεγχο τη χρήση Η/Υ στο σπίτι πρέπει να καταλάβουν ότι το παιδί τους μπορεί να υποστεί αυτού του είδους τη παρενόχληση. Στο Συνέδριο μας θα παρουσιαστούν συγκριτικά δεδομένα από νέες έρευνες στην Ελλάδα, Κύπρο και Βέλγιο.
– Πώς μπορούν οι γονείς να προστατεύσουν τα παιδιά τους; (Τι θα πρέπει να προσέχουν; Πού μπορούν ν’ απευθυνθούν;)
Κάποιες απλές συμβουλές ασφάλειας είναι:
– Εγκατάσταση συστήματος φιλτραρίσματος
– Διαμόρφωση κώδικα συμπεριφοράς στο διαδίκτυο και στην χρήση κινητού.
Δημιουργία «συμβολαίου» χρήσης με ξεκάθαρους όρους και για τα δύο μέρη
Τονισμός της προφύλαξης προσωπικών δεδομένων
Ενίσχυση της έννοιας του σεβασμού του άλλου, θετικών ηθικών αξιών
– Ελέγξτε για σημεία ότι κάτι αφύσικο συμβαίνει με τη χρήση της τεχνολογίας
– Ξαφνικά σταματάει να χρησιμοποιεί τον Η/Υ του
– Φαίνεται νευρικό ή αναστατωμένο όταν εμφανίζεται στην οθόνη ένα μήνυμα από ΙΜ, Email ή ένα SMS στο κινητό
– Φαίνεται να έχει δυσκολία να πάει σχολείο ή εκτός σπιτιού γενικότερα
– Φαίνεται να είναι θυμωμένο, θλιμμένο ή απογοητευμένο μετά τη σύνδεση στο Διαδίκτυο με Η/Υ ή κινητό
– Αποφεύγει συζητήσεις γύρω από το τι κάνει ενώ περιηγείται στο Διαδίκτυο
– Αποσύρεται από τις επαφές με μέλη της οικογένειας του και τους φίλους του
– Παρουσιάζει ξαφνική μείωση στη σχολική του επίδοση
– Αλλάζει γρήγορα την οθόνη του ή κλείνει προγράμματα όταν πλησιάζετε τον Η/Υ
– Χρησιμοποιεί τον Η/Υ οποιαδήποτε ώρα τη νύχτα
– Γίνεται απροσδόκητα αρνητικό εφόσον δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τον Η/Υ ή κινητό τηλέφωνο
– Χρησιμοποιεί πολλαπλούς λογαριασμούς χρήστη ή χρησιμοποιεί έναν λογαριασμό που δεν είναι δικός του
– Εκφράζεται υποτιμητικά για συμμαθητές του
Όμως καθώς ο ρόλος του γονιού δεν είναι αστυνομικός το κυριότερο είναι να αφιερώνετε χρόνο στο παιδί σας και όταν εκτός Διαδικτύου αλλά και όταν είναι στο Διαδίκτυο – να είστε παρών στις πρώτες του συνδέσεις στο Διαδίκτυο και να έχετε μία ξεκάθαρη εικόνα του τι κάνει στον Η/Υ του και προπαντός να μην χρησιμοποιείτε τον Η/Υ και το Διαδίκτυο ως ένα βολικό μέσο απόσπασης της προσοχής του που θα σας δώσει περισσότερο χρόνο να ασχοληθείτε με κάτι άλλο.
– Τι μπορεί να γίνει γενικότερα σε επίπεδο πρόληψης σχετικά με τον εθισμό στο διαδίκτυο;
Η πρόληψη αφορά τόσο την ενημέρωση των ενδιαφερόμενων ως προς τις παραμέτρους του φαινομένου όσο και τις δράσεις της οργανωμένης Πολιτείας. Η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο υλοποιεί πλήθος ενημερωτικών εκδηλώσεων ανά την Ελλάδα που απευθύνονται στο ευρύ κοινό ενώ έχει συμβάλλει στη σύνταξη οδηγού ασφαλούς πλοήγησης στο Διαδίκτυο (http://www.vodafone.gr/portal/resources/media/Vodafone_Elladas/parents_guide_vodafone_greece.pdf). Η Πολιτεία από τη μεριά της οφείλει να παρίσταται και να υποστηρίζει τις επιστημονικές εκδηλώσεις και τις εκδηλώσεις ενημέρωσης του κοινού. Ακόμη πρέπει να προωθεί την επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών όπως και των επιστημόνων Ψυχικής Υγείας στα νέα δεδομένα, καθώς και να εγγυάται την ύπαρξη ρυθμιστικού και ελεγκτικού πλαισίου που να διασφαλίζει την ασφαλή προσέγγιση των νέων τεχνολογιών ειδικά από τα άτομα νεαρής ηλικίας.
– 
Τέλος, σε γενικές γραμμές είστε αισιόδοξοι ή απαισιόδοξοι για την χρήση του διαδικτύου από τους Έλληνες;
Ο Έλληνας σταδιακά αγκαλιάζει το Διαδίκτυο ως μέσο εργασίας, ενημέρωσης, επικοινωνίας και διασκέδασης. Η αρχική επιφυλακτικότητα όμως τείνει να γίνει άκριτη αποδοχή της δυναμικής του με μία τάση παρουσιάσεως του ως φορέα αλλαγής και βελτίωσης της κοινωνικής πραγματικότητας. Το Διαδίκτυο μπορεί να είναι μόνο ένα μέσο, και ως τέτοιο έχει κρίσιμη σημασία το πώς το χρησιμοποιούμε.
Διαβάστε επίσης:
Νέα έρευνα συνδέει το σερφάρισμα στο ίντερνετ με την εφηβική κατάθλιψη
