Από τον Σπύρο Κιτσινέλη˟
Ο διαχωρισμός των κυμάτων εγκεφαλικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια του ύπνου σε τέσσερις κατηγορίες έχει γίνει σύμφωνα με τις συχνότητές τους. Αυτές οι κατηγορίες είναι οι ακόλουθες:
– Κύματα Δ – με συχνότητα (0-4 Ηz), που καταγράφονται κατά τη διάρκεια βαθύ ύπνου
– Κύματα Θ – με συχνότητα (4-7 Ηz), που καταγράφονται κατά τη διάρκεια ελαφρύ ύπνου
– Κύματα Α – με συχνότητα (8-13 Ηz), που καταγράφονται κατά τη διάρκεια επαγρύπνησης ή REM ύπνου (Rapid Eye Movement), τον οποίο και θα εξηγήσουμε αργότερα
– Κύματα Β – με συχνότητα (13-40 Ηz), που καταγράφονται σε καταστάσεις άγχους ή έντονης συγκέντρωσης
Με βάση αυτή την κατηγοριοποίηση εγκεφαλικής δραστηριότητας, ο ύπνος έχει διαχωριστεί σε 5 στάδια και κατά τη διάρκεια μιας νύχτας ο ύπνος του ανθρώπου διαρκεί συνήθως όσο 3 ή 4 κύκλοι αυτών των σταδίων.
Περνούμε σχεδόν το 50% του συνολικού ύπνου μας στο στάδιο 2, περίπου το 20% του ύπνου στο στάδιο REM και το υπόλοιπο 30% στα άλλα στάδια. Τα μωρά αντιθέτως περνούν περίπου το μισό ύπνο τους στο στάδιο REM.
Η Νευροφυσιολογία των Ονείρων
Το 1977 οι Τζέιμς Άλαν Χόμπσον (James Allan Hobson) και Ρόμπερτ Μακάρλι (Robert McCarley) πρότειναν το νευροφυσιολογικό μοντέλο των ονείρων που ονομάστηκε η υπόθεση Ενεργοποίησης – Σύνθεσης (Activation – Synthesis).
Άλλα μοντέλα είναι τα εξής:
Μαρκ Σολμς (Mark Solms) νευροψυχολογικό –μοντέλο βασισμένος σε μελέτες εγκεφάλων που είχαν υποστεί τραύματα. Η δημιουργία ονείρων προκαλείται από διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου και κατάφερε να δείξει ότι είναι δυνατό να ονειρευόμαστε χωρίς REM ύπνο αλλά και να περνούμε το στάδιο REM δίχως να ονειρευόμαστε.
Φουκς (Foulkes) – έδειξε ότι κάποιο είδος ονείρου συμβαίνει κατά τον μη-REM ύπνο, ιδίως όταν η συχνότητα των κυμάτων αυξάνεται περιοδικά (λίγο πριν περάσουμε στο στάδιο REM).
Τζι Ζανγκ (Jie Zhang) – προσωρινή μνήμη εκτός από την βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη. Ο εγκέφαλος Κωδικοποιεί και τις μεταφέρει από την προσωρινή στην μακροπρόθεσμη μνήμη μας ένα στάδιο κατά το οποίο μεταφέρεται η δηλωτική μνήμη (μη-REM ύπνος), και το άλλο (REM ύπνος) κατά το οποίο μεταφέρεται η διαδικαστική μνήμη, όπως οι ικανότητες.
1932 – Χιούλινγκς Τζάκσον (Hughlings Jackson) – καθαρισμός του εγκεφάλου από άχρηστες πληροφορίες που λάβαμε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Μια παρόμοια άποψη είχαν οι Κρικ (Crick) και Μίτσισον (Mitchison), οι οποίοι πρότειναν (1983) ότι τα όνειρα είναι σαν τις λειτουργίες καθαρίσματος των υπολογιστών όταν αυτοί είναι απενεργοποιημένοι.
Δύο ειδών όνειρα
Ο πρώτος τύπος ονείρων είναι σαν τις σκέψεις και σχετίζεται με τη μεταφορά δηλωτικής μνήμης κατά τον μη-REM ύπνο, ενώ ο άλλος τύπος ονείρων είναι περισσότερο ασαφής και αόριστος (το όνειρο είναι περισσότερο ονειρικό), και συμβαίνει όταν μεταφέρεται η διαδικαστική μνήμη κατά τον REM ύπνο.
Ο Σολμς, ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει σχέση αιτίας – αποτελέσματος μεταξύ του ονείρου και του REM ύπνου.
Η θεωρία της Συνεχούς Δραστηριότητας (Continual – Activation Theory) του Ζανγκ, μας λέει πως, τόσο το συνειδητό, όσο και το ασυνείδητο σύστημα μνήμης, πρέπει να είναι συνεχώς ενεργοποιημένο προκειμένου να λειτουργεί ο εγκέφαλος μας κατάλληλα.
Σε περίπτωση που η δραστηριότητα κάποιου συστήματος μνήμης πέσει κάτω από ένα όριο, τότε ο μηχανισμός της συνεχούς δραστηριότητας ενεργοποιείται και ξεκινά να τραβά αποθηκευμένες πληροφορίες ώστε να διατηρηθεί η δραστηριότητα σε κάποιο επίπεδο.
Τη σχέση μεταξύ μνήμης και ονείρων υποστηρίζουν και οι ερευνήτριες Τζέσικα Πέιν (Jessica Payne) και Λιν Ναντέλ (Lynn Nadel), – κύριο ρόλο τον παίζει η ορμόνη κορτιζόλη. Οι Πέιν και Ναντέλ διαχωρίζουν τη μνήμη σε επεισοδιακή (γεγονότα του παρελθόντος και πληροφορίες για το πότε και που έλαβαν χώρα) και σημασιολογική (ικανότητες, σημασία λέξεων), και πιστεύουν ότι κάθε είδος μνήμης σχετίζεται, είτε με τον μη-REM, είτε με τον REM ύπνο.
Οι Πέιν και Ναντέλ πιστεύουν ότι εφόσον η κορτιζόλη αυξάνει με την πάροδο του χρόνου και επηρεάζει τον ιππόκαμπο, ίσως επηρεάζει και τον τρόπο που ονειρευόμαστε. Όταν τα επίπεδα της κορτιζόλης είναι υψηλά και κυριαρχεί ο REM ύπνος, τα όνειρά μας έχουν μικρότερη συνοχή και είναι πιο παράξενα.
Η επίδραση της κορτιζόλης στον ιππόκαμπο και η μη κανονική λειτουργία του κατά τον REM ύπνο, ίσως βοηθά στον συσχετισμό των κατά τα άλλα άσχετων δεδομένων οδηγώντας σε νέες και πολλές φορές ενδιαφέρουσες ιδέες.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Ήξερες για τα όνειρα ότι…
˟Αποσπάσματα από το βιβλίο του Σπύρου Κιτσινέλη «Η Επιστήμη των Ονείρων»
Περισσότερα μπορείτε να βρείτε εδώ:
http://www.the-nightlab.com/index.htm
