Από την Τριανταφυλλιά Χαρίλα, Ψυχολόγο, MSc Εργασιακή Υγεία, Ειδίκευση στη Συστημική – Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία
«Μην το πεις….», «Θα μείνει μεταξύ μας..», «Αν σε ρωτήσει, θα πεις πώς….»… φράσεις που λέγονται ψιθυριστά, συνωμοτικά. Φράσεις που μπορεί να αφορούν σε πολύ μικρά και ασήμαντα μέχρι σε καίρια και καθοριστικής σημασίας ζητήματα.
Μυστικά. Οικογενειακά μυστικά
Οικογενειακό μυστικό μπορεί να αποτελέσει κάθε πληροφορία, η οποία αφορά άμεσα ή έμμεσα ένα μέλος της οικογένειας αλλά είτε αποκρύπτεται από εκείνο, είτε παραποιείται. Τις περισσότερες φορές ο στόχος της απόκρυψης είναι η «προστασία». “Αν μάθει, αν ξέρει… θα στεναχωρηθεί, θα αναστατωθεί, θα αγχωθεί”.
Τα μυστικά που μοιράζονται τα μέλη της οικογένειας καθρεφτίζουν και τον τρόπο που επικοινωνούν και σχετίζονται σε πολλά διαφορετικά επίπεδα. Πολλές φορές ένας γονιός μοιράζεται κάτι με το παιδί και του ζητά χωρίς φαινομενικά σοβαρό λόγο, «να μην το πει» στον άλλον γονιό. Ή μπορεί να μοιραστεί κάτι που αφορά τη σχέση των γονιών μεταξύ τους, όπως ένα παράπονό του ή ένα καβγά, μεταφέροντας το δικό του συναίσθημα και τη δική του οπτική στο παιδί. Ή μπορεί ακόμη να μοιραστεί με το παιδί κάτι που αφορά τον άλλον γονιό, όπως μια αρρώστια ή ένα οικονομικό θέμα και να του ζητήσει να κρατηθεί μεταξύ τους.
Ίσως εκ πρώτης όψεως φαίνεται «άκακο». Αυτό συμβαίνει μάλλον, γιατί είναι κάτι αρκετά συνηθισμένο, οπότε το μετατρέπει και σε κάτι «φυσιολογικό». Για να δούμε όμως τι συμβαίνει πίσω από την ανάγκη για την ύπαρξη και τη διατήρηση οικογενειακών μυστικών.
Όταν ένας γονιός ζητά από το παιδί να κρατήσει ένα μυστικό, αυτόματα του ζητά να προδώσει κάποιον άλλον.
Τι υπάρχει στη βάση του μυστικού;
Η βάση του μυστικού είναι η απόκρυψη, οπότε όταν του ζητά να κρατήσει ένα μυστικό του ζητά συμμαχία απέναντι σε κάποιον άλλον. Του ζητά μια κοντινότητα που δεν αντιστοιχεί στη σχέση τους. Του ζητά κάτι «παραπάνω» από αυτό που ένα παιδί μπορεί και πρέπει να δίνει.
Οι συμμαχίες που εμπερικλείουν στη βάση τους και την προδοσία, τη δημιουργία στρατοπέδων δημιουργούν «τρίγωνα» σχέσεων και εκπαιδεύουν τα παιδιά στη μεταφορά αυτών των τριγώνων εντός και εκτός οικογένειας. Το τρίγωνο μπορεί να ξεκινά και αφορά μια αθώα φιλική σχέση και να φτάνει στα ερωτικά τρίγωνα είτε με τη μορφή εξωσυζυγικών σχέσεων είτε με ταυτόχρονη συνεύρεση τριών ατόμων. Το συναισθηματικό κόστος είναι πολύ μεγάλο τόσο για παιδιά όσο και για τους ενήλικες. Δεν υπάρχει απευθείας σχέση. Η επικοινωνία είναι πολύ εύκολα να γίνει μέσω τρίτου (πες του αυτό ή μου είπε να σου πω..) και υπάρχει πολύ έντονο το συναίσθημα της ανασφάλειας. Τα παιδιά αυτά στην ουσία μαθαίνουν ότι είναι πολύ εύκολο κάποιος να «μου τη φέρει» και δεν μπορούν να εμπιστευτούν ανθρώπους. Έχουν ένα μόνιμο αίσθημα απειλής που δεν τους επιτρέπει να χαρούν τις σχέσεις και στην πραγματικότητα διαβάζουν έτσι τις καταστάσεις που θεωρούν ότι οι άλλοι τους προδίδουν. Το αίσθημα της απειλής, της ενοχής και της προδοσίας είναι πολύ βαθιά ριζωμένο μέσα τους και αυτό αναπαράγουν στις σχέσεις τους.
Τι εξυπηρετούν τα μυστικά
Γιατί να υπάρχουν τα μυστικά; Για μπείτε για μερικά λεπτά στη θέση αυτού που μοιράζεται ένα μυστικό.. Αποκτά ξαφνικά δύναμη και εξουσία. Είναι «αυτός που ξέρει». Την ίδια ώρα αυτός ο οποίος ακούει το μυστικό νοιώθει «ο εκλεκτός». Είναι «αυτός που διαλέχτηκε για να ξέρει». Πίσω όμως από αυτό το δυναμικό είναι ο έλεγχος. Εκείνοι που μοιράζονται μυστικά χρειάζεται να είναι συνεχώς ενήμεροι ο ένας για τον άλλον. Είμαστε αυτοί που ξέρουμε και χρειάζεται να ανανεώνουμε τις πληροφορίες, τις πηγές μας, τις εξελίξεις. Την ίδια στιγμή «ξέρω ό,τι ξέρεις» και αυτό δεν αφήνει πολλά περιθώρια κινήσεων. Το μυστικό δεν επιτρέπει ελευθερία. Είναι ένας έμμεσος τρόπος ελέγχου και δύναμης από εκείνον που ξεκινά το μοίρασμα.
Τι συμπεριφορές εμφανίζονται
Σε επίπεδο συνεπειών, τα παιδιά αυτά μπορεί να εκδηλώσουν παραβατική συμπεριφορά, να εκδηλώσουν ψυχοσωματικά συμπτώματα με οποιαδήποτε μορφή και έχουν πολύ χαμηλό αίσθημα αυτοεκτίμησης. Αυτό θα συνεχίσει και στις ενήλικη ζωή με τη μορφή έντονου άγχους, κρίσεων, συμπτωμάτων επιθετικών ή αμυντικών συμπεριφορών, ίσως την εμφάνιση κατάθλιψης και ψυχαναγκαστικών συμπεριφορών και αδυναμία δημιουργίας λειτουργικών διαπροσωπικών σχέσεων.
