Από τη Μαρία Μπάδα, Ψυχολόγο, Επικοινωνιολόγο, ΜΑ, Υπ. Διδάκτωρ Παντείου
Ποιες είναι οι πολιτισμικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης; Αυτή είναι απλά μια οικονομική και πολιτική κρίση ή μια κρίση πολιτισμού;
Το θέμα συζητήθηκε στο International Futures Forum στην Αμερική τον περασμένο Νοέμβριο (International FuturesForum–US Berkeley HUB November 2010).
Ο πολιτισμός δημιουργεί την ψυχοσύνθεση του ατόμου και η ψυχοσύνθεση δημιουργεί τους πολιτισμούς. Οι κάτοικοι ενός πολιτισμού μοιράζονται κοινές προσδοκίες και συμπεριφορές και κοινή αντίληψη, που διεισδύουν σε κάθε τομέα της ζωής τους. Έτσι καθορίζεται η ταυτότητα και οι νοητικές δυνατότητες του ατόμου, μέλους μιας κοινωνίας. Όταν το πλαίσιο μιας κοινωνίας αλλάξει τότε οι πολιτισμοί προσαρμόζονται, τροποποιούνται ή καταρρέουν.
Οι πολιτισμοί παρέχουν τους κανόνες της καθημερινής ζωής, τη συνεργασία, την κοινωνική συμπεριφορά κ.α. Αλλά η επιρροή τους είναι πιο βαθιά: Ο πολιτισμός διαποτίζει την ταυτότητα, την αντίληψη, τα κίνητρα, την Επιστημολογία, την ανάπτυξη του εγκεφάλου και πολλά άλλα.
Όπως υποστήριξε η R. D. Laing «Έχουμε εσωτερικεύσει τον πολιτισμό σε τέτοιο βαθμό που πια δεν τον παρατηρούμε. Βρισκόμαστε στον αυτόματο νοητικό πιλότο». Όπως ανέφερε η ίδια: «το εύρος αυτών που σκεπτόμαστε και κάνουμε περιορίζεται από αυτά που αποτυγχάνουμε να παρατηρήσουμε. Επειδή αποτυγχάνουμε να παρατηρήσουμε κάποια πράγματα, δεν μπορούμε να κάνουμε και πολλά για να αλλάξουμε, μέχρι να καταλάβουμε ότι η αποτυχία παρατήρησης διαμορφώνει τις σκέψεις και τα έργα μας».
Αυτό που παρατηρούμε σήμερα είναι ότι πολιτιστικές μας νόρμες και οι πηγές σταθερότητας βρίσκονται υπό πίεση από τις δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης και της αλληλοσύνδεσης όλων με όλα τα άλλα. Η γνώση της Ψυχολογίας μας λέει ότι σε χρονικές περιόδους υψηλής ανησυχίας όπως αυτή, τα άτομα και οι κοινωνίες μπορεί να οδηγηθούν σε χάος, μπορεί να γίνουν αντιδραστικές, ή μπορεί απλά να προσαρμοστούν.
Ο πολιτισμός παρέχει το πλαίσιο στο οποίο θέτουμε τις προσδοκίες μας, διαχειριζόμαστε με ασφάλεια την διαφορετικότητα, κοινωνικοποιούμε την ανθρώπινη συμπεριφορά.
Ο Zygmunt Bauman περιέγραψε την έννοια του «ρευστού νεωτερισμού»: μια συνθήκη συνεχώς εναλλασσόμενων καταστάσεων και μεταλλασσόμενων προτεραιοτήτων, η οποία καθιστά δύσκολο για τα άτομα το να έχουν το χρόνο ή το πλαίσιο να οργανώσουν τις ζωές τους υπό συνθήκες ακραίας αμφισημίας.
Τα θέματα αυτά αποτέλεσαν τα ερωτήματα προς συζήτηση στο Διεθνές Φόρουμ, παρουσιάζοντας μια νέα πτυχή της οικονομικής κρίσης.
Διαβάστε επίσης:
Ψυχοκοινωνικές Λογικές της Καθημερινής Οικονομικής Σκέψης
