Συνέντευξη στη Δήμητρα Διδαγγέλου, Ψυχολόγο – Επιστημονικό Δημοσιογράφο, MSc Ψυχολογία & Μ.Μ.Ε.
Ο Masa Momotake διευθυντής και ιδρυτικό μέλος του Japanese Association of Gestalt Therapy (JAGT) βρέθηκε στη χώρα μας για ένα σεμινάριο με τίτλο “Οικογενειακή & Διαγενεολογική Θεραπεία Gestalt”.
——————————————————
Όταν το Μάρτιο του 2011 η Ιαπωνία ήρθε αντιμέτωπη με μια μεγάλη φυσική καταστροφή και τις συνέπειες της πυρηνικής ενέργειας -οι οποίες θα είναι ορατές για πολλά ακόμη χρόνια- όλος ο κόσμος παρακολουθούσε έκπληκτος την στάση των Ιαπώνων απέναντι σ’ αυτή την τεράστια κρίση. Ο σύγχρονος Έλληνας προσπαθεί να κρατήσει την ψυχραιμία του εν μέσω κρίσης σε πολλαπλά επίπεδα, αλλά πολλές φορές αισθάνεται ότι δεν έχει πού να στηριχθεί.
Πόσο δίκιο μπορεί να είχε ο Επίκτητος όταν έλεγε «ταράσσει τους ανθρώπους ου τα πράγματα, αλλά τα περί των πραγμάτων δόγματα» (ταράσσουν τους ανθρώπους όχι οι καταστάσεις, αλλά οι ερμηνείες τους γι’ αυτές); Σύμφωνα με τη θεωρία Γκεστάλτ (Gestalt), της οποίας η προσέγγιση είναι ολιστική, «το σύνολο είναι διαφορετικό από το άθροισμα των μερών του». Μπορεί ένας κορυφαίος εκπαιδευτής Gestalt από την Ιαπωνία να μας δώσει μια νέα προοπτική για την ερμηνεία της πραγματικότητας;
– Η ιαπωνική κουλτούρα χαρακτηρίζεται από ισχυρούς δεσμούς με την οικογένεια. Στην ελληνική επίσης, η οικογένεια διαδραματίζει σημαντικό ρόλο καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Ποιες οι διαφορές στην κουλτούρα της ανατολικής και τη δυτικής οικογένειας και πώς εσείς δουλεύετε ψυχοθεραπευτικά πάνω σ’ αυτό το κομμάτι;
Το δυναμικό και η κουλτούρα της ιαπωνικής οικογένειας έχει ως εξής: οι Γιαπωνέζοι ζούσαν για πάρα πολλά χρόνια μέσα σ’ ένα χωριό, γιατί είχαν να καλλιεργήσουν το ρύζι. Για να φτιάξουν το ρύζι δεν μπορούσαν να φύγουν να πάνε σε άλλες χώρες και χωριά, έπρεπε να μείνουν κάπου για πολύ καιρό. Γι’ αυτό δεν υπήρχε περίπτωση οι γονείς να φύγουν έπρεπε να μείνουν στο χωριό τους να καλλιεργήσουν. Στη Δύση οι οικογένειες έφευγαν πολύ εύκολα από τη μια χώρα στην άλλη. Υπήρχαν πολλές μετακινήσεις και ακόμη και τώρα γίνεται αυτό. Όταν φεύγουν οι οικογένειες βοηθούν η μία την άλλη. Στην Ιαπωνία επειδή φτιάχνουν το ρύζι δεν μετακομίζουν. Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά. Εμείς όταν λέμε τη λέξη «οικογένεια» αυτό είναι κάτι που έχει να κάνει και με τις σχέσεις των άλλων οικογενειών. Όχι μόνο με τη δική σου. Γι’ αυτό και όλες οι οικογένειες θέλουν η μία την άλλη. Είναι πολύ σημαντικό πώς η οικογένειά σου φαίνεται προς τα έξω και τι πιστεύουν οι άλλες οικογένειες για τη δική σου. Τους ενδιαφέρει η αξιολόγηση που κάνουν οι άλλες προς τη δική σου οικογένεια. Γι’ αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό μέσα από τις μεθόδους Γκεστάλτ ο καθένας να μπορεί να υποστηριχθεί και να πει τη δική του άποψη. Δηλαδή με τη μέθοδο Γκεστάλτ εκείνο που προσπαθούμε είναι να μπορέσουμε να βοηθήσουμε το άτομο να κάνει τις δικές του επιλογές. Όχι αυτό που θέλουν οι άλλοι να κάνει.
– Πιστεύετε ότι η οικογένεια μπορεί να αποτελέσει πηγή προβλημάτων στην υγιή ψυχική ανάπτυξη ενός ατόμου; Πώς;
Ναι και όχι. Γιατί μέσα σε μια οικογένεια αυτός που γίνεται θύμα είναι εκείνος που είναι ο πιο ευαίσθητος. Για παράδειγμα ένα φαινόμενο αυτή τη στιγμή στην Ιαπωνία είναι ότι τα παιδιά αρνούνται να πάνε στα σχολεία. Αν, όμως, το παιδί που αρνείται, βοηθηθεί από τους γονείς του, τότε το πρόβλημα λύνεται πολύ πιο γρήγορα με καλύτερα αποτελέσματα. Δυστυχώς όμως, οι πατεράδες στην Ιαπωνία δουλεύουν πολύ και τα προβλήματα της δουλειάς έχουν προτεραιότητα γι’ αυτούς. Δεν ασχολούνται με τα οικογενειακά προβλήματα. Η οικογένεια μπορεί να γεννήσει προβλήματα, όμως είναι η ίδια οικογένεια που συνάμα μπορεί να τα λύσει.
– Ποιες μπορεί να είναι οι ανολοκλήρωτες υποθέσεις που μπορεί να κουβαλά κάποιος ως ενήλικας; Σε ποια επίπεδα;
Υπάρχουν πολλές ανολοκλήρωτες υποθέσεις που μπορεί να κουβαλά κάποιος. Τα προβλήματα αυτά είναι ίσως τα ίδια και στην Ιαπωνία και στην Ευρώπη, στην Αμερική, στην Ελλάδα. Για παράδειγμα αν ένας πατέρας δίνει περισσότερη βάση στην παιδεία, την εκπαίδευση και όλα τα σχετικά, τότε το παιδί αν δεν μπορεί να πετύχει σ’ αυτά νιώθει ότι ο πατέρας του δεν θα τον αναγνωρίζει. Όσοι έχουν πετύχει σε κάτι έχουν προσπαθήσει δυο και τρεις φορές περισσότερο από τους άλλους. Εκείνο που κάνουν είναι να δίνουν αξία στο άτομό τους αποκτώντας μια ακριβή μάρκα, δίνουν περισσότερο βάση σε τσάντες με γνωστές μάρκες, σε ακριβά αυτοκίνητα, μεγάλα σπίτια. Αυτό είναι κάτι που έχει να κάνει με το επίπεδο της υλικής πραγματικότητας και όχι στη βάση του σώματος και της ψυχής. Γι’ αυτό θέλουν να πετυχαίνουν όλο και περισσότερα και δεν είναι ποτέ ευχαριστημένοι. Για παράδειγμα, ένας επιχειρηματίας που έχει γίνει γνωστός, έχει πετύχει κι έχει λεφτά θέλει να βγάζει ολοένα και περισσότερα. Ένα πολιτικό πρόσωπο που είναι επιτυχημένο κι έχει χρήματα, θέλει περισσότερο κύρος δύναμη, να είναι γνωστός. Γι’ αυτό στην πολιτική ο ένας προσπαθεί να ρίξει τον άλλον από τη θέση του.
– Από την εμπειρία σας ως θεραπευτής πώς θεωρείτε ότι οι βασικές αρχές της Gestalt μπορούν να βοηθήσουν τον σύγχρονο άνθρωπο να αντιμετωπίσει τις ψυχικές του κρίσεις; Μπορούν να του δώσουν κάποια καινούργια προοπτική;
Ναι. Η βασική θεωρία της Γκεστάλτ είναι πολύ σημαντική για τον άνθρωπο στις μέρες μας. Δεν έχει να κάνει με ψυχολογικά προβλήματα ή ψυχικές παθήσεις, αλλά με όλους τους ανθρώπους που δουλεύουν, έχουν καριέρα, οικογένεια κλπ. Η Γκεστάλτ βοηθά τον άνθρωπο να πιστέψει στα αυθεντικά του συναισθήματα, στις δικές του αισθήσεις. Δεν έχει να κάνει με το τι πιστεύει η θρησκεία, η οικογένεια ή εταιρεία που εργάζεται, αλλά με τα δικά του πιστεύω. Τον βοηθάει να τα δει με καθαρά μάτια. Όταν τα δει ξεκάθαρα μπορεί να έχει την ελευθερία να διαλέξει πραγματικά αυτό που θέλει να πιστεύει.
– Πιστεύετε ότι άνθρωπος επηρεάζεται περισσότερο από το παρόν ή το παρελθόν;
Γενικά ο άνθρωπος επηρεάζεται και από το παρελθόν και από το παρόν. Επειδή ο άνθρωπος έχει επηρεαστεί από το παρελθόν του είναι αυτό που είναι στο σήμερα. Επειδή είχαν συμβεί διάφορα πράγματα στο παρελθόν μπορεί να διαλέξει ό,τι παρουσιάζεται στο παρόν. Φυσικά οι άνθρωποι που επηρεάζονται μόνο από το παρελθόν δεν μπορούν να επιβιώσουν στην πραγματικότητα. Αυτοί που μπορούν να ζήσουν το παρόν είναι εκείνοι που μπορούν να δεχτούν το παρελθόν.
– Πώς μπορεί κανείς να έρθει σ’ επαφή με τον Αυθεντικό Εαυτό του;
Όταν ο άνθρωπος καταφέρει να δεχτεί τις αισθήσεις του μπορεί για πρώτη φορά να είναι ο πραγματικός του εαυτός. Δεν χρειάζεται κάτι παραπάνω ή κάποια πρακτική παραπάνω. Για παράδειγμα, και τα φυτά και τα ζώα έχουν δεχτεί τις αισθήσεις τους, έχουν αυτή τη δυνατότητα. Για παράδειγμα, ο σκύλος δεν χρειάζεται να πει ότι είναι σκύλος, απλά δέχεται ότι είναι σκύλος. Επίσης, ένα μεγάλο τεράστιο δέντρο ελιάς δεν χρειάζεται ν’ αναρωτηθεί γιατί είναι ένα δέντρο ελιάς. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και σκέψη όταν ο άνθρωπος δεχτεί τις αισθήσεις του μπορεί να είναι ο αυθεντικός του εαυτός. Μπορεί για πρώτη φορά να δεχτεί να είναι χαρούμενος για το ποιος είναι. Όταν το παιδί είναι μέσα στο παιχνίδι και είναι χαρούμενο που παίζει, με κάποιο τρόπο είναι ο πραγματικός του εαυτός. Το παιδί δεν χρειάζεται να κάνει κάποια πρακτική εξάσκηση για να είναι χαρούμενο που παίζει, απλώς παίζει.
– Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από την επίσκεψή σας στην Ελλάδα εν μέσω κρίσης;
Όπως η Ελλάδα έτσι και η χώρα μου αυτή την στιγμή περνά μια οικονομική κρίση. Και στην Ιαπωνία ο κόσμος χάνει τη δουλειά του και μένει άνεργος. Πολλοί άνθρωποι που τελειώνουν το Πανεπιστήμιο δεν μπορούν να βρουν δουλειά. Μ’ αυτό τον τρόπο μπορώ να καταλάβω πολύ την ανασφάλεια που νιώθει ο σημερινός Έλληνας.
– Πριν από λίγα χρόνια η χώρα σας αντιμετώπισε μια μεγάλη φυσική καταστροφή και κρίση ακόμη μία φορά εξαιτίας της πυρηνικής ενέργειας. Ακόμη είστε αντιμέτωποι με τις συνέπειές της και θα είστε για τα επόμενα χρόνια. Πώς το αντιμετωπίζετε αυτό;
Η χώρα μου αντιμετώπισε το Μάρτιο του 2011 μια καταστροφή που είχε να νιώσει εδώ και χίλια χρόνια. Περίπου 30.000 κόσμος πνίγηκε στα κύματα του τσουνάμι κι ακόμη κάποιες χιλιάδες κόσμος δεν έχει βρεθεί ακόμη. Είμαι σίγουρος όμως, ότι ο ιαπωνικός λαός θα μπορέσει να ξεπεράσει αυτό το πρόβλημα, γιατί πρόκειται για μια φυσική καταστροφή. Η πυρηνική ενέργεια όμως, είναι μια άλλη καταστροφή που δημιούργησε ο ίδιος ο άνθρωπος, δεν είναι φυσική καταστροφή. Στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο πολλοί Γιαπωνέζοι είχαν πεθάνει πάλι από ατομική βόμβα. Εξήντα χρόνια από τότε εξαιτίας της πυρηνικής ενέργειας χιλιάδες κόσμος υποφέρει πάλι από καρκίνο και πεθαίνει. Ο ιαπωνικός λαός παρ’ όλο που ήξερε τις επιπτώσεις της πυρηνικής ενέργειας το είχε ξεχάσει αυτό και η κυβέρνηση και οι εταιρείες έλεγαν στον κόσμο ότι τα πυρηνικά εργοστάσια ήταν ασφαλή και δεν είχαν να φοβηθούν τίποτα. Πολλοί χημικοί κι επιστήμονες είχαν ξεχάσει τον τρόμο και τον φόβο που είχε προκαλέσει η ατομική βόμβα. Αυτούς τους επιστήμονες που έλεγαν ότι η ατομική ενέργεια είναι επικίνδυνη τους απομάκρυναν από τους διάφορους οργανισμούς. Μ’ όλες αυτές τις καταστροφές δίνεται στον ιαπωνικό λαό η ευκαιρία να καταλάβει τι σημαίνει η πυρηνική ενέργεια και πόσο μεγάλη καταστροφή μπορεί να προκαλέσει. Σιγά σιγά ο ιαπωνικός λαός αρχίζει να καταλαβαίνει ότι τα υλικά αγαθά δεν προσφέρουν τίποτα. Η ευτυχία δεν είναι τα υλικά αγαθά.
Οι ερωτήσεις που θα μπορούσαμε να κάνουμε στον Masa Momotake είναι ανεξάντλητες, αλλά σεβαστήκαμε τον ελάχιστο χρόνο του ανάμεσα στα σεμινάρια και την φιλότιμη προσπάθεια να μη… χαθούμε στη μετάφραση από τα γιαπωνέζικα της Έφης Κονταξάκη (effiekando@gmail.com).
Επίσης, ευχαριστούμε για την πολύτιμη βοήθεια:
Τον Δημήτρη Τζαχάνη και το Κέντρο Προσωπικής Ανάπτυξης & Θεραπείας «ΔΙΟΔΟΣ».
Λίγα λόγια για τον Masa Momotake
Ο Masa Momotake είναι κορυφαίος εκπαιδευτής Gestalt στην Ιαπωνία και διευθυντής και ιδρυτικό μέλος του Japanese Association of Gestalt Therapy (JAGT). Εκπαιδεύτηκε αρχικά από την Paula Bottome στο San Francisco Institute στη δεκαετία του ‘70. Οργανώνει και εποπτεύει εκπαιδευτικά προγράμματα Gestalt για παραπάνω από 20 χρόνια. Έχει ιδρύσει εκπαιδευτικές ομάδες ψυχοθεραπείας σε όλη την Ιαπωνία, από τις οποίες έχουν αποφοιτήσει 2 καινούργιες γενιές θεραπευτών Gestalt.
Είναι ιδρυτικό μέλος του Gestalt Network Japan και πρόσφατα οργάνωσε το πρώτο Εθνικό Συνέδριο Gestalt στο Τόκιο, με καλεσμένους -μεταξύ άλλων- τον σημερινό πρόεδρο του Esalen, Gordon Wheeler, και τον ιδρυτή του Ecole Parisienne de Gestalt, Serge Ginger. Διεξάγει εκπαιδευτικά σεμινάρια Gestalt διεθνώς και χαρακτηρίζεται από την ταπεινοφροσύνη και τη θεραπευτική του παρουσία.
Ιστοσελίδα Gestalt Network Japan:
http://www.gestaltnet.jp/
