Από την Μαρία Μπάδα, Ψυχολόγο, Επικοινωνιολόγο, ΜΑ, Διδάκτoρα Παντείου
Η έρευνα σχετικά με την προβληματική χρήση του Διαδικτύου και του εθισμού στο Διαδίκτυο έχει αυξηθεί κατά την τελευταία δεκαετία (Widyanto και Griffiths, 2009). Η προβληματική χρήση του Διαδικτύου συσχετίζεται με αρνητικές επιπτώσεις στη συμπεριφορά και τη γενική ευημερία σε μία ή περισσότερες πτυχές της ζωής ενός ατόμου και τις προσωπικές σχέσεις του (Griffiths, 1998). Οι οnline δραστηριότητες οι οποίες, αν γίνονταν πρόσωπο με πρόσωπο θα θεωρούνταν προβληματικές, όπως είναι ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια ή οι οnline αγορές, ονομάζονται καταναγκασμοί.
Σύμφωνα με το παράδοξο του Ίντερνετ, η τεχνολογία κοινωνικής δικτύωσης μειώνει την κοινωνική συμμετοχή και την ψυχολογική ευεξία. Ως αποτέλεσμα, η τεχνολογία, η οποία αποσκοπεί στην πρόοδο και τη βελτίωση της καθημερινής ζωής, οδηγεί σε μείωση των βασικών ανθρώπινων σχέσεων.
Υπάρχει γενική συναίνεση ότι ο εθισμός στο Διαδίκτυο σχετίζεται κυρίως με τις κοινωνικές πτυχές του διαδικτύου, ειδικά μεταξύ των εφήβων. Κάποιες μελέτες έχουν προσπαθήσει να αποδείξουν τη σύνδεση μεταξύ της συμπεριφοράς εθισμού στο διαδίκτυο και την προσωπικότητα ή τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του ατόμου (Caplan, 2003; Caplan, 2007; Morahan-Martin, 1999; Widyanto και Griffiths, 2011; Fioravanti et al 2012). Επίσης, μερικές μελέτες έδειξαν συσχέτιση μεταξύ της κατάθλιψης και της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου (Young και Rogers, 1998). Οι Kormas et al. (2011) υποστήριξαν ότι η προβληματική χρήση του Διαδικτύου συνδέεται με μια σοβαρή αδυναμία της κοινωνικής συμπεριφοράς και προσαρμογής μεταξύ των εφήβων.
Υπάρχει συννοσηρότητα μεταξύ του εθισμού στο Διαδίκτυο και τις ψυχικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη; Σχετίζονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, όπως η αυτοεκτίμηση, η συστολή ή τα κοινωνικά χαρακτηριστικά, όπως η μοναξιά, ή οι οικονομικές δυσκολίες με την τάση της προβληματικής χρήσης του Διαδικτύου και τον εθισμό στο Ίντερνετ;
Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα άτομα που είναι κοινωνικά απομονωμένα τείνουν να έχουν μεγαλύτερη συχνότητα χρήσης του Διαδικτύου και προβληματικά αποτελέσματα. Σύμφωνα με τον Caplan (2003), τα άτομα που προτιμούν την online κοινωνική αλληλεπίδραση τείνουν να αναπτύσσουν αρνητικές συνέπειες που συνδέονται με την προβληματική χρήση του διαδικτύου. Επίσης, ο Caplan (2007) υποδηλώνει ότι η μοναξιά συνδέεται με την προτίμηση της online κοινωνικής αλληλεπίδρασης και ότι το κοινωνικό άγχος είναι η μεταβλητή συσχέτισης. Ο Morahan-Martin (1999), υποδηλώνει ότι η μοναξιά προκαλείται από την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου, επειδή μόλις το Διαδίκτυο γίνεται υποκατάστατο για την κοινωνική αλληλεπίδραση της πραγματικής ζωής, οι χρήστες μπορεί να εγκλωβιστούν σε έναν φαύλο κύκλο.
Επίσης, η έρευνα δείχνει ότι η προτίμηση για την online κοινωνική αλληλεπίδραση και τη δυνατότητα ελέγχου ενθαρρύνει τα συναισθήματα άρσης αναστολών, τα οποία στη συνέχεια αυξάνουν την online κοινωνική επικοινωνία (Suler, 2004; Schouten, Valkenburg, και Peter, 2007). Οι Fioravanti και συν. (2012) αναφέρουν ότι οι άνθρωποι με φτωχές κοινωνικές δεξιότητες, όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα αισθήματα μοναξιάς και κοινωνικού άγχους, είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στην ανάπτυξη της προτίμησης της online κοινωνικής αλληλεπίδρασης, η οποία, με τη σειρά της προβλέπει την προβληματική χρήση του Διαδικτύου.
Οι Young και Rogers (1998), αναφέρουν ότι τα αυξανόμενα επίπεδα της κατάθλιψης συσχετίζονται με τον εθισμό στο Διαδίκτυο. Ειδικότερα, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η έλλειψη κινήτρων, ο φόβος της απόρριψης καθώς και η ανάγκη για έγκριση συμβάλλουν στην αύξηση της χρήσης του Διαδικτύου.
Η έρευνα δείχνει, ότι ο εθισμός στο διαδίκτυο και τα συναφή προβλήματα, αναμένεται να γενικευθούν στο εγγύς μέλλον. Δράσεις πρόληψης και ευαισθητοποίησης του κοινού είναι απαραίτητες, προκειμένου να μειωθούν οι επιπτώσεις του φαινομένου, το οποία συνδέεται με τις κοινωνικές και ψυχολογικές δυσλειτουργίες.
Βιβλιογραφία:
Caplan, E.S. (2007). Relations Among Loneliness, Social Anxiety, and Problematic Internet Use. CyberPsychology & Behavior, 10(2): 234-242.
Caplan, E.S. (2003). Preference for Online Social Interaction. A Theory of Problematic Internet Use and Psychosocial Well-Being. Communication Research, 30(6): 625-648.
Fioravanti, G., Dèttore, D. & Casale, S. (2012). Adolescent Internet Addiction: Testing the Association Between Self-Esteem, the Perception of Internet Attributes, and Preference for Online Social Interactions. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking. 15(6): 318-323.
Griffiths, M.D. (1998). Internet addiction: Does it really exist? In J. Gackenbach (Ed.), Psychology and internet: Intrapersonal, interpersonal, and transpersonal implications (pp. 61–75). San Diego: Academic Press.
Kormas, G., Critselis, E., Janikian, M., Kafetzis, D. & Tsitsika, A. (2011). Risk factors and psychosocial characteristics of potential problematic and problematic internet use among adolescents: A cross-sectional study. BMC Public Health, 11: 595.
Morahan-Martin, J. M. (1999). The relationship between loneliness and Internet use and abuse. Cyberpsychol. Behav. 2(5): 431–439.
Schouten, A.P., Valkenburg, P.M., Peter, J. (2007). Precursors and Underlying Processes of Adolescents’ Online Self-Disclosure: Developing and Testing an “Internet-Attribute-Perception” Model. Media Psychology, 10(2): 292-315.
Suler, J. (2004). The online disinhibition effect. Cyberpsychol. Behav. 7(3):321-6.
Widyanto, L., & Griffiths, M. (2011). An Empirical Study of Problematic Internet Use and Self
Esteem. International Journal of Cyber Behavior, Psychology and Learning (IJCBPL), 1(1): 13-24.
Young, K.S., & Rogers, R.C. (1998). The relationship between depression and Internet addiction. Cyberpsychol. Behav. 1(1): 25–28.
