Με αφορμή το φετινό θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας 2014, που είναι η σχιζοφρένεια.
Κατά την αρχαιότητα οι ψυχωσικές εκδηλώσεις εθεωρούντο να προκαλούνται από την κατάληψη του ψυχικού κόσμου του ατόμου από κακά πνεύματα. Αυτό ισχύει ακόμη και σήμερα σε κάποιους πρωτόγονους πολιτισμούς (στον Αμαζόνιο, κ.λπ.) καθώς επίσης και σε ορισμένες μειονότητες στην σύγχρονη Δυτική Ευρώπη και Βόρειο Αμερική. Παραδείγματος χάριν, εν έτει 2012 στην Ελληνική Επικράτεια, κάποιοι Ορθόδοξοι ιερείς (που αποτελούν βέβαια μία μικρή μειοψηφία) εφαρμόζουν σε ψυχωσικές εκδηλώσεις ειδική τελετουργία για τον «εξορκισμό των δαιμόνων» (βλέπε και κεφάλαιο «ΕΞΟΡΚΙΣΜΟΙ: Ήτοι Ευχαί προς πάσχοντας υπό δαιμόνων», σελ. 171-189, ΕΥΧΟΛΟΓΙΟΝ Α’ ΑΓΙΑΣΜΑΤΑΡΙΟΝ, Έκδοσις Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας, Άγιον Όρος, 2001) . Ίσως τα προαναφερθέντα να αποτελούν κατάλοιπο των αρχαίων πολιτισμών. Στα καθ’ ημάς, ο Ηρόδοτος (484-426 π.Χ.), παραδείγματος χάριν, αποδίδει τις ψυχωσικές εκδηλώσεις στην κατάληψη από τα κακά πνεύματα των θεαινών Μανίας και Λύσσας. Τέτοιες απόψεις ίσως εξηγούν την ανακάλυψη κρανίων τρυπημένων επιμελώς με οστεοτρύπανο σε αρχαιολογικές ανασκαφές που έχουν γίνει σε πολλά διαφορετικά μέρη του κόσμου. Οι αρχαιολόγοι σήμερα είναι σε θέση να αναγνωρίζουν πότε μία οπή στο κρανίο είναι αποτέλεσμα τραυματισμού που επέφερε και τον θάνατο και πότε ο «υποτιθέμενος ασθενής» υπέστη μία «χειρουργική επέμβαση». Στην δεύτερη περίπτωση υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία επούλωσης του τραύματος της επέμβασης στο κρανίο, η οπή είναι στρογγυλή και συχνά κλεινόταν από τους αρχαίους χειρουργούς με πολύτιμα μέταλλα (όπως ο χρυσός και το ασήμι). Ο Πλάτωνας (428 – 384 π.Χ.) διέκρινε τέσσερις τύπους τρέλας : την Προφητική, την Τελεστική, την Ποιητική και την Ερωτική. Ο Ιπποκράτης (460-355 π.Χ.) ήταν ο πρώτος ιατρός, αν και παράλληλα ιερέας του Ασκληπιού, ο οποίος απέδωσε τις ψυχωσικές εκδηλώσεις όχι σε υπερφυσικά αίτια, αλλά στην εγκεφαλική δυσλειτουργία που προκαλούσε η διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ των τεσσάρων χυμών του σώματος (αίμα, φλέγμα, μέλαινα χολή και κίτρινη χολή) (βλέπε και. Δαφέρμος, 2010). Στον Δυτικό κόσμο όμως, τα άτομα με ψυχωσικές εκδηλώσεις διώχτηκαν τόσο από την Ιερά Εξέταση στην Ευρώπη μέχρι τις γνωστές Δίκες στο Salem της Βορείου Αμερικής το 1692 με την κατηγορία της μαγείας (βλέπε και Reed, 2007, Collins, 2010, Gerlach, 2011 και de Ward, 2011). Tο περιβόητο «σύγγραμμα» Malleus Maleficarum, δηλαδή «Σφυρί κατά των Μαγισσών», συνέταξαν οι ιερομόναχοι Heinrich Kramer και Jacob Sprenger το 1484 κατ’ εντολή του Πάπα Ιννοκεντίου του VIIΙ. Eίχε όμως προηγηθεί η «Σταυροφορία» εναντίον των «Καθαρών» Αλβιγηνών στην περιοχή Λάνγκντοκ με έναρξη το 1208 από τον Πάπα Ιννοκέντιο τον III με παρόμοιες κατηγορίες (μαγεία, σεξουαλικές επαφές με δαίμονες κ.λπ.), η οποία διήρκεσε 35 χρόνια και είχε θύματα σχεδόν ένα εκατομμύριο ανθρώπους (Βούρτση, 2011). Με άλλα λόγια η διαφορετικότητα εύκολα μπορεί να στοχοποιηθεί. Σήμερα τα ψυχωσικά άτομα δεν καίγονται πλέον στην πυρά, αλλά οι προκαταλήψεις εναντίον τους καλά κρατούν, όπως απέδειξε το πείραμα του Rosenhan (1973) “On being sane in insane places” και – μεταξύ πολλών άλλων – η επανάληψή του από την Slater (2009).
Απόσπασμα από το σύγγραμμα του Ι.Ν.Νέστορος «ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΨΥΧΩΣΗΣ», Εκδόσεις Πεδίο 2012