Επιμέλεια – Μετάφραση: Ελεάνα Πανδιά, Επικοινωνιολόγος, MA, υπ. διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου
Της Subrat Mangaraj
Η σχέση ανάμεσα στη λογοτεχνία και τη ζωή είναι εξαιρετικά προσωπική και ζωτικής σημασίας για τον καθένα από εμάς. Η λογοτεχνία είναι ένας τρόπος έκφρασης της προσωπικής και κοινωνικής ζωής του ανθρώπου, της σκέψης του διαμέσου της γλώσσας. Ενώ η επιλογή του θέματος και ο τρόπος διαχείρισής του πρέπει να αφορούν στην ανθρώπινη εμπειρία γενικότερα, η έκφραση οφείλει να είναι συγκινητική και η μορφή να οδηγεί στην αισθητική απόλαυση και την ικανοποίηση.
Η λογοτεχνία δεν θα πρέπει να συγχέεται με την κοινωνιολογία, την φιλοσοφία, τη θρησκεία ή την ψυχολογία παρά το γεγονός ότι αυτά τα πεδία την τροφοδοτούν με ουσία και βάθος. Η λογοτεχνία μπορεί να μην προσφέρει ευθέως γνώση, πνευματική καθοδήγηση ή κώδικα ηθικής. Τα θέματά της μπορεί να αφορούν σε κοινωνικά προβλήματα, πολιτικές εξεγέρσεις ή θρησκευτικά κινήματα αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν εξίσου ένα προσωπικό πάθος, ένα εμπόδιο ή μια φαντασίωση. Ο σκοπός της λογοτεχνίας είναι να διαπαιδαγωγεί προσφέροντας απόλαυση.
Τα βιβλία χαρακτηρίζονται ως λογοτεχνικά όταν φέρουν κάποια κοινά σημεία με την «αληθινή ζωή». Σε αυτό το σημείο εντοπίζεται η δύναμη και η παγκόσμια γοητεία της λογοτεχνίας. Κάποιοι θεωρούν ότι η τελειότητα της μορφής οφείλει να είναι το πρώτιστο μέλημα της λογοτεχνίας, άλλοι τείνουν να πιστεύουν ότι η μέγιστη συνεισφορά της έγκειται στην ανάδειξη της σημασία της ανθρώπινης φύσης. Η λογοτεχνία οφείλει να εξυφαίνεται από τα γεγονότα της ζωής και να τα καθρεφτίζει. Η αξία της εξαρτάται από το βάθος και το εύρος της εμπειρίας του βίου που αναπαριστά.
Παλαιότερα υπήρχε η αντίληψη ότι τα σημαντικότερα πράγματα στη ζωή είναι εκείνα που αφορούν στα αιώνια ερωτήματα της ζωής , όπως οι ιδέες για το Θεό ή οι σκέψεις πάνω σε ορισμένες ηθικές αξίες. Όμως η εμπειρία και η ευρύτερη γνώση των μεταβαλλόμενων συνθηκών της κοινωνικής ζωής έχουν κλονίσει την πίστη των ανθρώπων σχετικά με την αμεταβλητότητα αυτών των εννοιών. Οι ιδέες μεταβάλλονται μαζί με τις κάθε άλλο παρά στατικές συνθήκες. Έτσι οι απόψεις των λαών για την ιερότητα και τη θεότητα διαφέρουν. Είναι πολλοί εκείνοι που πιστεύουν σε ένα Θεό με πρόσωπο ενώ άλλοι λατρεύουν μια διάχυτη θεϊκή Παρουσία στο Σύμπαν. Οι ηθικοί νόμοι μεταβάλλονται ξανά από χώρα σε χώρα και από εποχή σε εποχή.
Επομένως σήμερα, η δική μας άποψη σχετικά με το τι συνιστά την πεμπτουσία της λογοτεχνίας δεν σχετίζεται με το δόγμα της αιώνιας αλήθειας. Περισσότερο προσπαθούμε να κατανοήσουμε τις δυνάμεις που βρίσκονται πίσω από τις κοινωνικές αλλαγές κι έτσι η σχέση με τη λογοτεχνία και οι απόψεις μας για την αξία της, εξαρτώνται από το αν επιτυγχάνει να εκφράσει αυτές τις μεταβαλλόμενες συνθήκες της κοινωνικής ζωής. Τα σημαντικά έργα της λογοτεχνίας πάντοτε συλλαμβάνουν και αντικατοπτρίζουν τις αλήθειες της ζωής που αποδεικνύονται ανθεκτικές και θριαμβεύουν πάνω και πέρα από τα ερείπια του παρελθόντος.
Η λογοτεχνία είναι σημαντική επειδή είναι πανανθρώπινη.
Δεν αφορά σε μια συγκεκριμένη κοινωνία ή μια συγκεκριμένη κοινότητα αλλά στην κοινωνία στην ολότητά της. Για αυτό το λόγο, η προφορική λογοτεχνία είχε μια καθολικότητα που δεν αφορά εξίσου στο γραπτό λόγο ο οποίος μπορεί να μην απευθύνεται σε όλους.
Οι αφηγήσεις των ομηρικών επών, τα θεατρικά κείμενα του Shakespeare, τα χιλιοτραγουδισμένα ποιήματα του Chandidas ή οι ομάδες αναγνώσεις των ευλογιών των Mangal – Kavya, ασκούσαν περισσότερη σαγήνη από ότι οι σύγχρονοι ποιητές και συγγραφείς που εκφράζουν ορισμένες εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής. Η ποίηση, η οποία περιγράφει έντονα ατομικές απόψεις και συναισθήματα, τα μυθιστορήματα που εξιστορούν τον τρόπο που συμπεριφέρεται μια συγκεκριμένη τάξη ή κοινότητα ή ενδιαφέρεται για εξαιρετικά εξειδικευμένα προβλήματα, δεν μπορούν να είναι ισάξιες με τα ποιήματα τoυ Tulsidas ή το εκδοτικό έργο του Kritibas που ήταν και παραμένουν εξαιρετικά δημοφιλείς. Αυτό οδήγησε τον Αριστοτέλη να διαπιστώσει ότι το κατάλληλο θέμα της ποίησης είναι η δράση του ανθρώπου.
Η περιορισμένη εμβέλεια της έλξης της σύγχρονης λογοτεχνίας προέκυψε από την εξάρτηση των συγγραφέων από την προστασία υψηλά ιστάμενων προσώπων. Αυτοί οι συγγραφείς είναι αναγκασμένοι να παράγουν έργα που να είναι πρωτίστως αρεστά στους χορηγούς τους. Ως αποτέλεσμα, το εύρος τους περιορίστηκε, για παράδειγμα ο Chaucer ήταν πολύ περισσότερο ταλαντούχος καλλιτέχνης, η οξυδέρκεια και η διαισθητικότητά του στα ζητήματα της ζωής ήταν βαθιά αλλά υστερούσε σε αυθορμητισμό, ευρύτητα και δημοφιλία έναντι των ποιητών των λαϊκών μπαλάντων «Mymansingha Gitika».
Οι σύγχρονοι συγγραφείς έχουν αναπτύξει μια κλίση στην έκφραση, τα συναισθήματα και τις καταστάσεις, ώστε να χειρίζονται με λεπτότητα και δεξιοτεχνία τη γλώσσα. Ο Wordsworth το είχε συνειδητοποιήσει αυτό και ισχυριζόταν ότι η ποίηση έπρεπε να είναι μια κοινή γλώσσα, η υψηλή τέχνη των χωριατών. Όσο περισσότερο η λογοτεχνία απελευθερώνεται από τους ταξικούς περιορισμούς της και γίνεται όχημα σκέψης και συναισθήματος του κοινού ανθρώπου, των εργαζομένων, τόσο περισσότερο θα τείνει να γίνεται δημοφιλής και λαϊκή.
Το κατάρτι της λογοτεχνίας έχει κοινωνικές λειτουργικότητες. Η τέχνη για την τέχνη, η αναζήτηση του κάλλους μέσω της τέχνης, η δημιουργία του λογοτεχνικού αριστουργήματος ενός καλλιτέχνη, ως αυτοσκοπός χάνουν το νόημά τους στις μέρες μας. Τα σημαντικά λογοτεχνικά έργα πρέπει να εξυπηρετούν πάντα κάποια ανθρώπινη ανάγκη. Είναι απαραίτητο να δίνουν φωνή στις ενδόμυχες επιθυμίες και στους ευγενείς πόθους του κοινού.
Δευτερευόντως, τραβώντας την προσοχή των ανθρώπων στις αναδυόμενες αλήθειες της ζωής, η λογοτεχνία θα έπρεπε να οδηγεί τους ανθρώπους σε μια ανώτερη κατάσταση σκέψης και βίου. Αυτό εννοούσε ο Walt Whitman όταν είπε ότι ο σκοπός της λογοτεχνίας είναι « να απελευθερώνει, να αφυπνίζει και να διευρύνει το μυαλό των ανθρώπων». Η λογοτεχνία με αυτή την έννοια χρειάζεται να απεγκλωβίσει το μυαλό από τους περιορισμούς του, να το εξυψώσει σε μια επίγνωση του απέραντου δυναμικού της ζωής.
Πηγή: http://www.preservearticles.com/201103284769/literature-and-life.html
