Από την Ελπίδα Μαρκοπούλου, Κλινικό Ψυχολόγο, D.E.A.
Η προσπάθεια να ορίσουμε την ψυχική υγεία φανερώνει από μόνη της τη δυσκολία του εγχειρήματος. Στο παρελθόν η ψυχική υγεία οριζόταν δια του αποκλεισμού, δηλαδή κρινόταν ως ψυχικά υγιές το άτομο στο οποίο δεν υπήρχε διαγνωσμένη κάποια ψυχική νόσος.
Στις μέρες μας η φιλοσοφία του ορισμού έχει αλλάξει και σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) «υγεία είναι η κατάσταση πλήρους φυσικής και κοινωνικής ευεξίας» και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας. Η ψυχική υγεία ορίζεται ως μία κατάσταση ευημερίας κατά την οποία το άτομο συνειδητοποιεί τις δυνατότητές του, αντεπεξέρχεται στις δυσκολίες που ανακύπτουν στην καθημερινότητα, είναι παραγωγικό και συνεισφέρει στο κοινωνικό σύνολο.
Πρόκειται δηλαδή για τη συνθήκη κατά την οποία το άτομο νιώθει καλά με τον εαυτό του, έχει αναπτύξει την προσωπική του ταυτότητα, έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει και να εκφράζει τα συναισθήματα του, εργάζεται και ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στην εργασία του. Επιπλέον, ο ψυχικά υγιής άνθρωπος έχει ικανότητα ελέγχου της πραγματικότητας και τη δυνατότητα να διαχειρίζεται τις δυσκολίες της καθημερινής ζωής. Δημιουργεί σχέσεις με άλλους ανθρώπους, έχει επίγνωση των κοινωνικών του ρόλων και γενικά, βρίσκει νόημα στη ζωή του.
Όλα όσα αναφέρονται πιο πάνω ως συστατικά που συνθέτουν την ψυχική υγεία μοιάζουν να απουσιάζουν από την σημερινή πραγματικότητα πολλών ανθρώπων. Η οικονομική κρίση έχει καταστήσει τις κοινωνικο- οικονομικές συνθήκες ιδιαίτερα πιεστικές και οι αντοχές των ανθρώπων φαίνεται να εξαντλούνται. Πολύ συχνά τον τελευταίο καιρό διαβάζουμε δημοσιεύματα για ανθρώπους που αποφάσισαν να θέσουν τέλος στη ζωή τους λόγω της οικονομικής πίεσης που βίωσαν. Ακόμη και όταν δεν μιλούμε για τέτοιες ακραίες καταστάσεις, όπως η αυτοχειρία, το έντονο και οξύ άγχος και η καταθλιπτική διάθεση έχει κυριεύσει μεγάλη μερίδα του πληθυσμού.
Εκείνο που είναι ξεκάθαρο είναι ότι η κρίση που βιώνουμε τον τελευταίο ενάμιση χρόνο στην Ελλάδα από οικονομική έχει μετατραπεί και σε βαθιά κοινωνική κρίση. Πρόκειται για μια αιφνίδια ανατροπή των ισορροπιών όπως υπήρχαν στη ζωή των ατόμων με αποτέλεσμα να έχει αποσταθεροποιηθεί η καθημερινότητα, να κυριαρχεί το αίσθημα της ανασφάλειας και η εύρεση νοήματος να φαντάζει πια δύσκολη.
Όπως ορίσαμε, για να κρίνουμε κάποιον ως ψυχικά υγιή θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από ένα αίσθημα ευημερίας σε προσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο και να έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες που ανακύπτουν. Πολλοί άνθρωποι γύρω μας βιώνουν καθημερινά τον φόβο και την αβεβαιότητα, εργάζονται σε συνθήκες επισφάλειας ή είναι άνεργοι, νιώθουν απώλεια του ελέγχου στη ζωή τους και δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στους κοινωνικούς τους ρόλους. Είναι ίσως, αδόκιμο να χαρακτηρίσουμε (σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό) όλον αυτόν τον κόσμο ως ψυχικά μη υγιή αλλά έχει σημασία να σκεφτούμε ότι ζούμε επί του παρόντος σε μια κοινωνία που ασθενεί.
Στην διάρκεια της ζωή του ανθρώπου οι κρίσεις είναι συχνές και πολλές φορές οδηγούν σε δημιουργικές διεξόδους, π.χ. αναθεώρηση νοήματος, αποφάσεις που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής κτλ. Η συγκεκριμένη κρίση που βιώνουμε σήμερα είναι άγνωστο που θα οδηγήσει και αν θα αποτελέσει μια ευκαιρία για δημιουργική εξέλιξη του κοινωνικού συνόλου. Για την ώρα τα πράγματα μοιάζουν δυσοίωνα και φαίνεται ότι θα χρειαστεί ακόμα πολύς χρόνος για να μπορέσουμε να προβούμε σε μια τέτοια αποτίμηση. Κατά την προσωπική μου άποψη όμως, είναι δύσκολο να μιλούμε για ατομική ψυχική υγεία και να επιχειρούμε να την ορίσουμε τη στιγμή που ο πάσχων είναι η κοινωνία.
