Από την Ιφιγένεια Τσαντίλη, Δημοσιογράφο, Επικοινωνιολόγο, Msc.
Είδηση βαριά για την επιστημονική κοινότητα. Έφυγε η Μίκα Χαρίτου-Φατούρου.
Όχι μόνο η πρώην κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ, όχι μόνο η καθηγήτρια της Ψυχολογίας σε Πανεπιστήμια της Ελλάδας, Δανίας, Αυστραλίας και Η.Π.Α.. Όχι μόνο η ψυχοθεραπεύτρια, η ερευνήτρια της ανθρώπινης ψυχής. Όχι μόνο η πρωτοπόρος επιστήμων που μελέτησε την διαστροφική προσωπικότητα ενός βασανιστή και έγραψε άρθρα και διεθνώς βραβευμένα βιβλία. Όχι μόνο η ψυχολόγος που γνωμοδότησε για τους σατανιστές στο δικαστήριο και δημιούργησε προγράμματα για την αντιμετώπιση της βίας στη κοινωνία, την αποκατάσταση κακοποιημένων γυναικών, παιδιών του δρόμου, προσφύγων και μεταναστών. Όχι μόνο η διεθνής προσωπικότητα που διακρίθηκε για τις μελέτες της περί ψυχολογίας των κρατικών οργάνων. Δεν είναι τυχαίο που τα Μέσα γράφουν έφυγε γιατί ως δυνατή προσωπικότητα που ήταν, δεν πέθανε. Σίγουρα η δράση της δεν σταμάτησε εδώ, απλά έφυγε, πέταξε σε άλλη διάσταση.
Κατά την Αριστοτέλεια έννοια ήταν κατ’ εξοχήν ένα κοινωνικό ον που προβληματιζόταν πάνω σε κοινωνικά ζητήματα ως ενεργός πολίτης, αλλά ως επιστήμονας με την καινοτόμο σκέψη της, έθεσε βάσεις για νέες θεωρίες που θα έβγαζαν τον άνθρωπο από τα αδιέξοδα, που δημιουργούν τα ισχύοντα πολιτικά συστήματα. Πνεύμα ανήσυχο και λαμπρό άφησε πίσω της πλούσιο έργο με βιβλία, διαλέξεις και άρθρα κατά του ολοκληρωτισμού, της όποιας μορφής κακοποίησης, του βασανισμού, της θυματοποίησης του εαυτού και του άλλου, του ρατσισμού και της βίας.
Η τελευταία της δημόσια εμφάνιση ήταν τον περασμένο Οκτώβριο, όπου σε φεστιβάλ ψυχοθεραπείας και εναλλακτικών θεραπειών, παρουσίασε στο κοινό που την καταχειροκρότησε, ένα νέο κλάδο της ψυχολογίας, την “Θετική Ψυχολογία”.
“Με την έναρξη της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα, η ψυχολογία ως επιστήμη μελέτης της ανθρώπινης νόησης, του συναισθήματος και της συμπεριφοράς, καλείται να αναλάβει νέο ρόλο, υπό το πρίσμα των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων παγκοσμίως. Σε αντιδιαστολή με τη μονοδιάστατη επικέντρωση στην ψυχική νόσο και τους τρόπους αντιμετώπισης και θεραπείας της κατά το παρελθόν, η ψυχολογία βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με ερωτήματα που αφορούν στην ανάπτυξη των ανθρώπων, την εύρεση νοήματος στη ζωή, την καλλιέργεια ικανοτήτων και την επιδίωξη της ψυχολογικής ευημερίας”, έγραψε στην ομιλία της: “Το όμορφο μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε το άσχημο”.
“Πρώιμες έρευνες στο συγκεκριμένο πεδίο από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα μέχρι σήμερα”, όπως ανέφερε η Μίκα Χαρίτου-Φατούρου, “έχουν δείξει την ευεργετική επίδραση “θετικών μεταβλητών”, όπως είναι η ελπίδα, η αισιοδοξία, η πίστη, η ψυχολογική ανθεκτικότητα, η σοφία, η χαρά, η αγάπη, το ενδιαφέρον και η ευτυχία σε ανθρώπους ποικίλων ηλικιών και εθνικοτήτων. Η Θετική Ψυχολογία ενσαρκώνει μια τάση των ψυχολόγων να προσεγγίσουν και να κατανοήσουν τις ανθρώπινες δυνατότητες, τα κίνητρα και τα συναισθήματα (Sheldon & King, 2001). Στον αντίποδα της θετικότητας ” όπως μας εξηγούσε στην τελευταία της ομιλία η Μίκα Χαρίτου- Φατούρου, “υπάρχει η αρνητικότητα (negativity), η οποία αφορά στη γενική αρνητική διάθεση που βιώνουν τα άτομα όταν είναι αγχωμένα, όταν κάνουν αρνητικές σκέψεις, ή όταν έχουν αρνητικά συναισθήματα. Η θετικότητα βελτιώνει τον τρόπο και την ποιότητα ζωής, αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και κατανοούμε το περιβάλλον, ενισχύει τους σωματικούς, γνωστικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς πόρους του ατόμου”, τόνισε στην ομιλία της. Στα 82 της χρόνια είχε το πάθος μίας φοιτήτριας, έδινε τα φώτα της επιστήμης της με απλότητα και χιούμορ, εμπνέοντας και δημιουργώντας συγκίνηση σε όλους τους παρευρισκόμενους.
“Οι εφαρμογές της Θετικής Ψυχολογίας στο εκπαιδευτικό περιβάλλον αποτελούν έναν αναπτυσσόμενο κλάδο, ο οποίος επικεντρώνεται στην ψυχολογική ενδυνάμωση των μαθητών και στην καλλιέργεια των δυνατών τους σημείων”, γι’ αυτό και η πρωτοπόρος θεραπεύτρια υλοποίησε ένα ακόμα καινοτόμο πρόγραμμα, το οποίο αναγνωρίστηκε και στη Γενεύη, όπου τον Οκτώβριο του 2012 το παρουσίασε στους συναδέλφους της στο Πανευρωπαικό Συνέδριο Συμβουλευτικής. Η Μίκα Χαρίτου-Φατούρου ήταν πρόεδρος της Ευρωπαικής Εταιρίας Συμβουλευτικής (EAC) από το 2000-2008. Στη συνέντευξη τύπου τον Απρίλιο 2013, όταν το παρουσίασε και στην Αθήνα, μας εξήγησε πώς γεννήθηκε η ιδέα αυτή που έμελλε να είναι και η τελευταία που κατάφερε να υλοποιήσει. “Το πρόγραμμα αυτό εφαρμόζεται σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Αττική και αλλού. Βασίζεται στις παιδαγωγικές αρχές του Μίλτου Κουντουρά και του Celestin Freinet, υιοθετώντας και αρχές της Θετικής Ψυχολογίας. Στόχος του προγράμματος είναι η προαγωγή και η ανάπτυξη της συλλογικότητας, της αλληλοβοήθειας, της αλληλεγγύης, της ατομικής και συλλογικής ευθύνης και της κριτικής σκέψης στα σχολεία για την αντιμετώπιση ψυχοκοινωνικών προβλημάτων όπως η βία, η επιθετικότητα, η κατάθλιψη, οι εξαρτήσεις καθώς και τη λειτουργία του σχολείου ως κοινότητα με τη συμμετοχή μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων. Κάποια πρώτα αποτελέσματα από την εφαρμογή του προγράμματος μας δείχνουν αισθητή μείωση των επιθετικών συμπεριφορών και ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών, μέσω της συνεργασίας και της αλληλοβοήθειας”, είπε αναφερόμενη στα Σχολεία Συνεργατικής Μάθησης.
Η βραβευμένη Ελληνίδα επιστήμονας έδωσε μάχες για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ισότητα, την θεραπεία των ψυχικά αρρώστων και την αντιμετώπιση της βίας στους εφήβους, με πιλοτικά προγράμματα που εκπόνησε και υλοποίησε εθελοντικά στη διάρκεια της ζωής της. Ένα από αυτά, τα “Σχολεία Συνεργατικής Μάθησης”, ήταν το τελευταίο της πνευματικό παιδί. Όνειρο της να φτιάξει μια νέα γενιά Ελλήνων χωρίς βία, φανατισμούς, ξενοφοβία. Το όραμά της ας γίνει στόχος όλων μας γιατί αξίζουμε μια καλύτερη ζωή.
Γιατί η ζωή, είπε πρόσφατα η Μίκα Χαρίτου, είναι “Μία, λίγη και χωρίς Πρόβα”! Ζήστε τη μας είπε και έφυγε για το μακρύ ταξίδι.
Πρόσφατα το Μάρτιο 2012 έγινε ένα τιμητικό αφιέρωμα για εκείνη από το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Κλινικής Ψυχολογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με τον Κλάδο Κλινικής Ψυχολογίας και Ψυχολογίας της Υγείας της Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας (ΕΛΨΕ). Παραθέτουμε παρακάτω αποσπάσματα ομιλιών συνεργατών και φίλων συναδέλφων και μαθητών της που αναφέρονται στη λαμπερή αυτή γυναίκα , οι οποίες περιλαμβάνονται σ’ ένα τόμο αφιερωμένο στο επιστημονικό έργο την προσωπικότητα και τη πολύπλευρη και ακούραστη δράση της.
Α. Καλαντζή – Αζίζι, Ομότιμη Καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας, ΕΚΠ “…το έργο της τιμώμενης, της ομ. καθ. Μ. Χαρίτου- Φατούρου, σχετίζεται άμεσα τόσο με την βία, τον ρατσισμό και την ξενοφοβία όσο και με την προαγωγή της ελεύθερης και δημιουργικής σκέψης σ’ ένα δημοκρατικό Πανεπιστήμιο”.
Κ. Ναυρίδης, Καθηγητής Ψυχολογίας, ΕΚΠΑ, Πρόεδρος της ΕΛΨΕ “…η Μίκα Χαρίτου-Φατούρου δεν είναι μόνο μια διακεκριμένη επιστήμων με διεθνή αναγνώριση, είναι κυρίως μια κοινωνική επιστήμων με μεγάλη και έμπρακτη πολιτική και κοινωνική ευαισθησία… ”
Μ. Στρατηγάκη, Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο “…από το 2009 συμμετέχει ενεργά στο σχεδιασμό και τη δημιουργία του δικτύου δομών Συμβουλευτικής της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ) και είναι μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής για την Αντιμετώπιση της Βίας κατά των Γυναικών της ΓΓΙΦ, προσφέροντας χωρίς αμοιβή την τεχνογνωσία της και την επιστημονική της γνώση. ..είναι και μία αιώνια έφηβη με φρέσκιες ιδέες…”
Φ. Ζαφειρίδης, Ψυχίατρος, Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχολογίας, ΑΠΘ “… ενέργειες που συμβάλλουν στη σύνδεση της Ψυχολογίας με την κοινωνία, σταθερή πίστη σε αρχές που δεν αλλοιώνονται…”
Φ. Γονιδάκης, Ψυχίατρος, Λέκτορας Ιατρικής Σχολής, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας της Συμπεριφοράς “…αδάμαστη θέληση , εργατικότητα, πάθος για την γνώση και την μάθηση…”
Μ. Ζαφειροπούλου, Καθηγήτρια Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας “…τη φέρω μέσα μου, ένα κομμάτι μου έχει ανεξίτηλο τυπωμένο το πέρασμά της… ”
Μ. Τόπα, Ψυχολόγος, Υπ. Δρ. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Επιστημονική και Διοικητική Υπεύθυνη Κέντρου Συμβουλευτικής Στήριξης και Ενημέρωσης Βόλου “… Είμαι λοιπόν και εγώ ένα από τα πολλά παιδιά της Μίκας…. Είναι η δασκάλα που σε βοηθά να πηγαίνεις ψηλά να προκόβεις μέσα στο χάος.. Βλέπει τα πράγματα απλά..”
Ν. Χαρίλα, Ψυχολόγος, Δρ Κλινικής Ψυχολογίας, Εργαστήριο Ψυχολογικής Συμβουλευτικής, ΕΚΠΑ “… Το 2009 το Αμερικανικό Βιογραφικό Ινστιτούτο την κατέταξε στα σπουδαία μυαλά του 21ου αιώνα. Συνέδεσε τη θεωρία με την πράξη, δοκίμαζε το καινούριο , πρωτοπόρος… εισήγαγε το θεσμό των συμβούλων χωρίς σύνορα… καινοτόμος δράση στα σχολεία συνεργατικής μάθησης… ”
Ε. Καπετάνου, Επίτιμη Διευθύντρια 3ου Ενιαίου Λυκείου Ν. Φιλαδέλφειας «Μίλτος Κουντουράς» “… Γυναίκα γενναιόδωρη, ευφυής και περήφανη που εμπνέει… έχει καλές ιδέες και φρέσκιες…. ”
Ως καθηγήτριά μου γνώρισα τη Μίκα Χαρίτου-Φατούρου στο μεταπτυχιακό του Παντείου Πανεπιστημίου, το 2004. Συνδετικός μας κρίκος η αντιπρύτανης τότε και καθηγήτρια Ψυχολογίας , η Φωτεινή Τσαλίκογλου, η οποία έστειλε το δικό της αντίο προς τη φίλη και καθηγήτριά μας.
“Καλό σου ταξίδι Μίκα. Ευγνώμονες που σε γνωρίσαμε και αντλήσαμε μέσα από σένα ένα μοναδικό κομμάτι αγάπης για τη ζωή. Πόσες ζωές δεν χώρεσες μέσα σε μία μόνο ζωή… Αντίδοτο στην περιρρέουσα θλίψη μιας αδιανόητης εποχής, το γέλιο σου, η χαρά σου, το νοιάξιμό σου για τον άλλον , η αναζήτηση μιας άλλης αλήθειας πίσω από το απατηλό προφανές των πραγμάτων. Καλή αντάμωση σ’ ένα καλύτερο κόσμο Μίκα. Τον οραματίστηκες, πάλεψες γι’ αυτόν. Αν ποτέ υπάρξει θα σου χρωστάει τόσα πολλά!”
Για μένα η Μίκα Χαρίτου-Φατούρου ήταν πνευματική μου μητέρα. Δυνατή, δυναμική, ανιδιοτελής , πειθαρχημένη , δραστήρια, πρωτοπόρος, υποστηρικτική, θαρραλέα, ευφυής, πνευματώδης, περήφανη, επιβλητική, αποτελεσματική, επίμονη, ακούραστη, ειλικρινής, αξιοπρεπής, γοητευτική, ανθρώπινη, υπέροχη ύπαρξη. Μεγάλη ψυχή, σπουδαίο μυαλό, εξέχουσα προσωπικότητα. Διατηρούσε τις αξίες της και κατέρριπτε τα κατεστημένα, αδιαφορούσε για το τυπικό , πήγαινε στην ουσία.
Ήταν ζωντανό παράδειγμα δύναμης και θάρρους. Δεν της άρεσε να δραματοποιεί τα πράγματα, τα κατέγραφε και έβρισκε τρόπους αντιμετώπισης. Έτσι απλά. Κατόπιν δρούσε. Δεν ήταν θεωρητική, έδινε πρακτικές λύσεις και δεν φοβόταν την αλήθεια. Δεν την είδα ποτέ να φοβάται ή να κάνει πίσω σε κάτι. Διαρκώς παρούσα, διαρκώς στις επάλξεις. Την τελευταία φορά που συναντηθήκαμε της υποσχέθηκα να διαμορφώσω ένα χώρο στο γραφείο μου, ώστε να δέχεται ομάδες ανέργων και καρκινοπαθών στο κέντρο της Αθήνας. Μέχρι τέλους ήθελε να προσφέρει στον άνθρωπο.
Ήρθε Κυριακή 11 το βράδυ μόλις τελείωσε δείπνο με φίλους, παραμονές Χριστουγέννων, για να δει το χώρο. “Εδώ θα είναι το γραφείο σου της είπα και στο άλλο δωμάτιο θα βάλουμε μαξιλάρες στο χαλί για να κάθονται κυκλικά οι ομάδες”. Της άρεσε πολύ, έκανε σχέδια για τα έπιπλα, τα χρώματα, όλα έπρεπε να έχουν τη σφραγίδα της μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια. Ακούραστη, αεράτη, τελειομανής. Έλαμπαν τα μάτια της. Ήταν ευτυχισμένη και σχεδίαζε νέα πράγματα, όπως πάντα. “Μετά τις γιορτές μου είπε να δούμε τις λεπτομέρειες” και φιληθήκαμε για τελευταία φορά.
Σιωπή απόψε, κενό το φεγγάρι κι ας είναι ολόγιομο. Έφυγε η Μίκα μας. Πενθεί η επιστήμη και η διανόηση. Ένας μεγάλος άνθρωπος, μια ωραία γυναίκα μας αποχαιρέτησε το μεσημέρι του Σαββάτου 18 Ιανουαρίου 2014, στις 12 ακριβώς, όπως ακριβής ήταν και εκείνη στη ζωή και το έργο της. Η φωνή που μας παρακινούσε να κυνηγήσουμε τα όνειρα και τις ιδέες μας, μας θεράπευε από τα σκοτάδια της ψυχής μας και μας ενέπνεε να ζούμε την κάθε στιγμή μέσα από ιδανικά και αξίες πανανθρώπινες, σώπασε πια…
Το πένθος μας είναι μεγάλο, τα παιδιά της πονούν και ας μη το θέλει μας πίκρανε με το φευγιό της.
Πόσο θα μας λείψεις. Είσαι αναντικατάστατη Μίκα μας. Μια χορεύτρια ήσουν στη σπείρα της ζωής. Τώρα στροβιλίζεσαι στο Άπειρο και οι μαθητές, “τα παιδιά σου” όπως μας έλεγες, θα συνεχίσουμε το έργο σου. Δράση συντονισμένη για το καλό όλων, να φτιάξουμε τη νέα γενιά Ελλήνων, που τόσο ήθελες. Να πραγματοποιήσουμε το όνειρο της δασκάλας μας. Αυτό είναι το χρέος μας σε σένα τη Μίκα, που μας δίδασκες να στεκόμαστε όρθιοι στα πόδια μας και να προχωράμε.
