Από τη Μαρία Μπάδα, Ψυχολόγο, Επικοινωνιολόγο, ΜΑ, Διδάκτορα Παντείου
Κατά την διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας, πολλές ομάδες άρχισαν να ανησυχούν σχετικά με τις επιβλαβείς συνέπειες του στίγματος προς άτομα με ψυχικές ασθένειες. Σε μια προσπάθεια για αλλαγή των κοινωνικών στάσεων, κάποιοι συνήγοροι πρότειναν την εξίσωση των ψυχικών ασθενειών με άλλες ιατρικές διαταραχές.
Πολλές έρευνες έχουν συμπεράνει ότι το κοινό βλέπει τα άτομα με ψυχική ασθένεια ως υπεύθυνα για τις διαταραχές τους: εξαιτίας του κακού χαρακτήρα τους ή την έλλειψη ηθικής, άτομα με διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια και η βαριά κατάθλιψη επιλέγουν αυτή την ψυχική διαταραχή και είναι υπεύθυνα για τα συμπτώματα και τις αναπηρίες τους (Weiner et al. 1988; Corrigan et al. 1999, 2003; Watson et al.,).
Στην θεωρία του για την ανθρώπινη απόδοση, ο Weiner (1995) υποστήριξε ότι η κατηγορία κάποιου ως υπεύθυνου για μια αρνητική κατάσταση στην ζωή του, όπως μια ψυχική ασθένεια οδηγεί σε θυμό και κοινωνική αποφυγή («Δεν θέλω αυτό το αδύναμο άτομο γύρω μου!»). Ως εκ τούτου, η εκπαίδευση του κοινού σχετικά με τις βιολογικές αιτίες της ψυχικής ασθένειας είναι πιθανό να μειώνει την ενοχή κάποιου για την ψυχιατρική ασθένειά του. Έρευνες αναφέρουν ότι οι άνθρωποι είναι λιγότερο πιθανό να αισθανθούν θυμό και κοινωνική αποφυγή απέναντι σε άτομα με ψυχική ασθένεια εφόσον έχουν ενημερωθεί σχετικά με το ότι η ψυχική ασθένεια αποτελεί μια βιολογική διαταραχή την οποία οι άνθρωποι δεν επιλέγουν (Corrigan et al. 2002).
Οι άνθρωποι κάνουν υποθέσεις όχι μόνο για την αρχή μιας διαταραχής (η σχιζοφρένεια προκαλείται λόγω αδύναμου χαρακτήρα ή βιολογικών αιτίων;) αλλά και το τέλος της (το άτομο θα βελτιωθεί ώστε να μπορεί να ζήσει μια κανονική ζωή;). Έρευνες αναφέρουν ότι το κοινό θεωρεί την ψυχική ασθένεια ως μια διαταραχή από την οποία οι άνθρωποι δεν αναρρώνουν (Weiner et al. 1988; Corrigan et al. 1999). Αυτού του είδους η στάση υποστηρίζει αυτό που ονομάζεται «στίγμα της φιλανθρωπίας», δηλαδή ότι τα άτομα με ψυχική ασθένεια είναι αθώα παιδιά των οποίων η ζωή πρέπει να ελέγχεται από μια γονική φιγούρα (Brockington et al. 1993).
Η βιολογική εξήγηση των ψυχικών ασθενειών επιδεινώνει ακόμα ένα καίριο στερεότυπο της ψυχικής ασθένειας, την άποψη ότι τα άτομα με ψυχική διαταραχή είναι επικίνδυνα. Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι το στερεότυπο πως τα άτομα με ψυχική ασθένεια είναι βίαια, εξέχει στις πιο προκατειλημμένες στάσεις και διακρίσεις (Phelan et al. 2000).
Σε αντίθεση με τους βιολογικούς ισχυρισμούς, οι ψυχοκοινωνικές εξηγήσεις της ψυχικής ασθένειας έχει βρεθεί ότι βελτιώνουν αποτελεσματικά την εικόνα των ατόμων με ψυχικές ασθένειες και μειώνουν τον φόβο απέναντί τους (Morrison et al. 1979; Morrison and Teta 1979, 1980; Morrison 1980; Read and Law 1999). Αυτές οι εξηγήσεις επικεντρώνονται σε παράγοντες όπως οι περιβαλλοντικές στρεσσογόνες καταστάσεις και το τραύμα. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν την κακοποίηση κατά την παιδική ηλικία, την φτώχεια και το εργασιακό στρες.
Η κεντρική ιδέα είναι να επαναπλαισιωθούν τα ψυχιατρικά συμπτώματα ως κατανοητές αντιδράσεις σε γεγονότα της ζωής, ώστε να απαλλαγούν από το στίγμα που τα ακολουθεί (Read and Law 1999).
Βιβλιογραφία:
Corrigan P. W., Watson A. C. (2004). At Issue: Stop the Stigma: Call Mental Illness a Brain Disease. Schizophrenia Bulletin, 30(3):477-479.
