Από τη Δήμητρα Διδαγγέλου, Δημοσιογράφο – Ψυχολόγο, MSc Ψυχολογία & Μ.Μ.Ε.
Το γράφει κανείς –περισσότερο ή λιγότερο συστηματικά- μπορεί να δώσει ένα νέο νόημα στη ζωή και στις εμπειρίες του. Σύμφωνα με αμερικανική επιστημονική έρευνα, το να έχει κάποιος ένα σταθερό σκοπό στη ζωή του, μπορεί να τον προστατεύσει από την άνοια και το Αλτσχάιμερ.
Η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής την καθηγήτρια Πατρίτσια Μπόιλ της Ιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου Ρας του Σικάγο, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, εκείνοι που αισθάνονται περισσότερο από τους άλλους ότι έχουν ένα σκοπό στη ζωή τους, είναι αυτοί που, ακόμα κι αν έχουν στον εγκέφαλό τους φυσικά σημάδια άνοιας και Αλτσχάιμερ, τα καταφέρνουν καλύτερα να μην επηρεάζονται αρνητικά από αυτά.
Η ερευνητική ομάδα μελέτησε τα τεστ που είχαν δοθεί σε περίπου 250 ηλικιωμένους, οι οποίοι αργότερα πέθαναν και οι εγκέφαλοί τους ελέγχθηκαν μέσω νεκροψίας για να διαπιστωθεί σε ποιο βαθμό ήταν προχωρημένη η άνοια. Οι ερευνητές είχαν ζητήσει στους εθελοντές να προσδιορίσουν κατά πόσο αισθάνονται ότι έχουν ένα σκοπό στη ζωή τους και αν βρίσκουν συγκεκριμένο νόημα σε αυτήν, καθώς το θεωρούν ως ένα δείκτη καλής ψυχικής υγείας και ικανοποίησης από τη ζωή.
Όπως διαπιστώθηκε, ακόμα και ανάμεσα σ’ εκείνους τους ηλικιωμένους που είχαν πολλά σημάδια άνοιας όσοι αισθάνονταν ότι είχαν ένα σκοπό, ήταν αυτοί που επηρεάζονταν λιγότερο αρνητικά από την πρόοδο της νευροεκφυλιστικής νόσου και τη σταδιακή έκπτωση των νοητικών λειτουργιών τους.
Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι, κατά μέσο όρο, τα άτομα που είχαν κάποιο σκοπό στη ζωή τους είχαν περίπου 30% βραδύτερη επιδείνωση των νοητικών λειτουργιών σε σχέση με όσους σε μικρό μόνο βαθμό θεωρούσαν ότι ζούσαν για κάποιο συγκεκριμένο σκοπό.
Η εν λόγω έρευνα δημοσιεύτηκε στο ψυχιατρικό περιοδικό «Archives of General Psychiatry» του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου.
Τη θετική επίδραση που μπορεί να έχει το γράψιμο στους ηληκιωμένους, έρχεται να ενισχύσει έρευνα από Αμερικανούς επιστήμονες, η οποία είχε ως κύριο συμπέρασμα ότι οι νοητικές δραστηριότητες γενικώς, μπορούν να καθυστερήσουν την εμφάνιση άνοιας και Αλτσχάιμερ στα άτομα τρίτης ηλικίας.
Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Neurology» της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας και διεξήχθη από την ερευνητική ομάδα του Δρ. Ρόμπερτ Γουίλσον του Ιατρικού Κέντρου του πανεπιστημίου Ρας του Σικάγο.
Οι ερευνητές μελέτησαν επί 12 χρόνια περισσότερα από 1.150 άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, που ασχολούνταν με διάφορες νοητικές δραστηριότητες, όπως σταυρόλεξα, πάζλ, σκάκι, διάφορα χόμπι, ανάγνωση βιβλίων και άλλων εντύπων, παρακολούθηση τηλεόρασης ή ραδιοφώνου, επισκέψεις σε μουσεία κ.α.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, οι διάφορες νοητικές δραστηριότητες μπορούν να βελτιώσουν την ικανότητα του εγκεφάλου να διατηρεί τις φυσιολογικές λειτουργίες του, ακόμα κι όταν η πάθηση βρίσκεται υπό εξέλιξη, χωρίς ορατά συμπτώματα. Ο νους να μπορεί ν’ αντισταθμίσει, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα, τις σημαντικές παθολογικές αλλαγές, όπως είναι η καταστροφή των νευρικών κυττάρων. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, όμως, από τη στιγμή που η πάθηση θα εκδηλωθεί φανερά αναπτύσσεται πλέον πιο γρήγορα, επειδή στην πραγματικότητα βρίσκεται ήδη σε πιο προχωρημένο στάδιο. Με τη νοητική δραστηριότητα, είχε απλώς «καμουφλαριστεί».
Το γράψιμο ανήκει στις νοητικές δραστηριότητες και διατηρεί τον εγκέφαλο σ’ εγρήγορση. Υπάρχουν ενδείξεις ότι το γράψιμο ενισχύει την εργαζόμενη μνήμη, η οποία μας βοηθά να εκτελούμε περίπλοκες πράξεις. Αν ανησυχούμε για κάποια θέματα, πέφτει η λειτουργία της εργαζόμενης μνήμης. Η θεραπευτική γραφή απελευθερώνει αυτό το είδος της μνήμης, έτσι ώστε να είμαστε σε θέση να φέρουμε σε πέρας πιο περίπλοκα προβλήματα (Pennebaker, 2013).
Ένα ακόμη όφελος από τη γραπτή έκφραση, είναι η αποφόρτιση από αγχογόνες σκέψεις και η ελάττωση του στρες. Σύμφωνα με Αργεντίνους ερευνητές, ενώ το στρες από μόνο του δεν θεωρείται ικανό να προκαλέσει Αλτσχάιμερ, μπορεί όμως να επιταχύνει το είδος του εκφυλισμού των εγκεφαλικών κυττάρων που οδηγεί στα συμπτώματα της άνοιας.
Απ’ ό,τι προέκυψε από την έρευνα που διεξήχθη υπό την επίβλεψη του Δρ. Edgardo Reich, το 73% των ασθενών με Αλτσχάιμερ βρίσκονταν κάτω από έντονο ψυχολογικό στρες, συχνά εξαιτίας του θανάτου ενός συντρόφου ή παιδιού ή τους είχε συμβεί ένα περιστατικό βίας, όπως ένα τροχαίο ή μια επίθεση, όχι τόσο με σωματικές επιπτώσεις όσο με ψυχολογικές. Μόνο το 24% εκείνων που εντάχθηκαν στην ομάδα ελέγχου είχαν βιώσει παρόμοια περιστατικά.
Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, οι ηλικιωμένοι άνθρωποι που δεν έχουν πολλές ανησυχίες και στρες είναι ενδεχομένως καλύτερα προστατευμένοι απέναντι στην εξέλιξη της νόσου Αλτσχάιμερ σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους που υφίστανται ψυχολογική πίεση. Αυτό είναι αρκετό για να δοθεί περισσότερη προσοχή στην ψυχική υγεία των ηλικιωμένων.
Η παραπάνω έρευνα παρουσιάστηκε στο 22ο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Νευρολογικής Εταιρίας στην Πράγα.
Η Ελληνίδα , Nευρολόγος – Ψυχίατρος, καθηγήτρια του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Νόσου Αλτσχάιμερ, Μάγδα Τσολάκη έχει δηλώσει: «Η καθημερινότητά μας έχει γίνει μια δύσκολη αρένα με πολύ μεγάλες προκλήσεις, τις οποίες καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Επειδή τα στρεσογόνα ερεθίσματα δεν μπορούμε συνήθως να τα ξεπεράσουμε όταν βρισκόμαστε σε μεγάλες ηλικίες, πρέπει να βρούμε τρόπους να μένουμε απαθείς για να διατηρήσουμε τον εγκέφαλό μας σε άριστη κατάσταση».
Η παραπάνω δήλωση έγινε στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου, με αφορμή τη διοργάνωση από το Πανελλήνιο Ινστιτούτο Νευροεκφυλιστικών Νοσημάτων, επιστημονικής διημερίδας, με θέμα: «Νομικά και Κοινωνικά Θέματα στην Άνοια», η οποία πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 2012 και δημοσιεύτηκε από το Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Το γράψιμο και η τρίτη ηλικία
Σε κάθε περίπτωση, οι οδηγίες των ειδικών είναι να μην απογοητευόμαστε και να προσπαθούμε να βρίσκουμε τρόπους να ξεπερνάμε τα δύσκολα. Ένας από αυτούς είναι και το γράψιμο. Αμέσως μετά από ένα τραυματικό γεγονός, τα πάντα μπορεί να φαίνονται εκτός ελέγχου και χωρίς καμία σύνδεση για το άτομο που έχει υποστεί το τραύμα. Ένας στόχος της θεραπευτικής γραφής είναι να βάλει κανείς μια σειρά σε όλα αυτά και να φτιάξει μια ιστορία η οποία θα δώσει νόημα σε ό,τι έγινε και στο πώς αυτό επηρέασε τη ζωή του ατόμου. Σε πρόσφατες έρευνες έχει βρεθεί πως οι άνθρωποι που ωφελούνται περισσότερο από την εκφραστική γραφή σταδιακά αρχίζουν να βλέπουν τα τραυματικά γεγονότα με διαφορετική ματιά. (Pennebaker, 2013).
Όταν κανείς μιλά ή γράφει για ένα τραυματικό γεγονός, η ψυχολογική του κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί λιγότερη μυϊκή ένταση στο πρόσωπο και μειωμένη εφίδρωση στα χέρια. Αμέσως μετά από γράψιμο σχετικό με συναισθηματικά θέματα, οι άνθρωποι εμφανίζουν μικρότερη πίεση αίματος και επίπεδα του καρδιακού ρυθμού (Pennebaker, 2013).
Όσα άτομα δεσμεύονται να γράφουν, εκφράζοντας μ’ αυτό τον τρόπο τα συναισθήματά τους, αναφέρουν ότι αισθάνονται πιο χαρούμενοι και λιγότερο αρνητικοί απ’ ό,τι πριν. Ομοίως, αναφορές σχετικές με καταθλιπτικά συμπτώματα, αναμάσημα σκέψεων και γενικότερο άγχος τείνουν να ελαττώνονται μέσα σε εβδομάδες και μήνες έπειτα από το γράψιμο (Pennebaker, 2013).
Επιπρόσθετα, έχει βρεθεί ότι όσοι γράφουν για τις τραυματικές τους εμπειρίες ενισχύουν την κοινωνική τους ζωή. Μιλούν περισσότερο με άλλους, γελούν πιο εύκολα και πιο συχνά και χρησιμοποιούν λέξεις που συνδέονται με θετικά συναισθήματα. Η εκφραστική γραφή φαίνεται ότι τους κάνει να είναι πιο άνετοι κοινωνικά, να είναι καλύτεροι ακροατές, ομιλητές, και κατ’ επέκταση καλύτεροι φίλοι (Pennebaker, 2013).
Ακόμη, όσοι απέκτησαν τη συνήθεια να γράφουν για στρεσογόνα γεγονότα στη ζωή τους αναφέρουν καλύτερη ποιότητα ύπνου (Pennebaker, 2013). Σύμφωνα με τέσσερις επιστημονικές έρευνες, ο κακός ύπνος, τόσο σε διάρκεια όσο και σε ποιότητα, μπορεί να επιταχύνει τη φθορά του εγκεφάλου και να επισπεύσει την εμφάνιση της άνοιας και της νόσου Αλτσχάιμερ. Οι μελέτες δημοσιεύτηκαν από το Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και παρουσιάστηκαν στο ετήσιο συνέδριο της Εταιρίας Αλτσχάιμερ στο Βανκούβερ του Καναδά.
Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, μπορεί μεν στις μέρες μας να έχει αυξηθεί ο μέσος όρος και η ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων, όμως οι τελευταίοι δεν παύουν να διέρχονται από μια ευαίσθητη περίοδο της ζωής τους, η οποία επιφέρει πολλές αλλαγές σε σωματικό και ψυχολογικό επίπεδο. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις μπορεί να είναι από ελαφρές μέχρι πολύ σοβαρές. Μέσα στους διάφορους τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισης των ψυχολογικών προβλημάτων που μπορεί να εμφανιστούν, είναι και η θεραπευτική γραφή, τα ευεργετικά αποτελέσματα της οποίας υποστηρίζονται από ποικίλες έρευνες. Όσοι ασχολούνται με τη φροντίδα ατόμων τρίτης ηλικίας θα πρέπει να την έχουν υπόψη τους και να την περιλαμβάνουν στη θεραπευτική φαρέτρα τους.
Ο Γάλλος ζωγράφος Jaques Braque στο βιβλίο του «Η Μέρα και η Νύχτα» γράφει: «Όταν έχεις φτάσει σε μια κάποια ηλικία, δεν σε κατέχει πια καμιά φροντίδα να αποδείξεις οτιδήποτε. Το ζήτημα δεν είναι πια να αποκτήσεις, αλλά να ολοκληρωθείς. Είσαι εξίσου διαθέσιμος, όσο όταν ήσουν είκοσι χρονών: είναι η στιγμή να κοιτάξεις ελεύθερα την φύση». Το γράψιμο μπορεί να πάρει υπαρξιακές διαστάσεις, να ελευθερώσει τον άνθρωπο και να δώσει ένα νέο νόημα στην ιστορία της ζωής του. Σε μια ιστορία που κανείς μας δεν μπορεί ν’ αλλάξει το παρελθόν, αλλά μπορεί να επιλέξει το τέλος.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΜΕΡΟΣ Ι
Βιβλιογραφία:
Adams, K. (1990). Journal to the Self. New York: Grand Central Publishing.
Adams, K. (1999). Writing as therapy. Counseling & Human Development. Denver: Love Publishing.
Burch, M. (2012). The Four Methods of Journal Writing. Finding Yourself through Memoir. Cambridge: New Memoir Press.
Grason, S. (2005). Journalution: journaling to awaken your inner voice, heal your life, and manifest your dreams. 1st edition. Novato, California: New Wolrd Library.
Manthorpe. J. & Iliffe, S. (2010). Suicide in later life: public health and practitioner perspectives. Int J Geriatr Psychiatry; 25:1230-8.
Pennebaker, J. W., & Chung, C. K. (in press). Expressive writing and its links to mental and physical health. In H. S. Friedman (Ed.), Oxford handbook of health psychology. New York, NY: Oxford University Press.
Pennebaker, J.W.. (2004). Writing to heal: A guided journal for recovering from trauma and emotional upheaval. Oakland CA: New Harbinger Publications.
Pennebaker, J.W.. (2013). Writing to heal. Center for Journal Writing Publications.
Progoff, I. (1992). At a Journal Workshop. New York: Tarcher.
Rogers, C.R. (1980). A way of being. Boston: Houghton Mifflin.
Thane, P. (1978). Τhe muddled history of retiring at 60 and 65. New Society; 45(826):234-236.
Χριστοδούλου. Γ.Ν., Χαβάκη-Κονταξάκη Μ.Ι., Κονταξάκης Β.Π. (2000). Η κατάθλιψη στην τρίτη ηλικία. Στο: Χριστοδούλου Γ.Ν., Κονταξάκης Β.Π. (Επιμ.Εκδ.) «Η Τρίτη Ηλικία». Αθήνα, Ιατρ.Εκδ. Βήτα: 185-194.
Ηλεκτρονικές Πηγές:
http://www.medicalnewstoday.com/articles/246487.php
https://psychografimata.com/9280/to-noima-sti-zoi-prostatevi-apo-tin-ania/
https://psychografimata.com/298/stavrolexa-ke-diavasma-katapolemoun-ti-noso-altschaimer/
https://psychografimata.com/7896/to-agchos-odigi-stin-ania/
https://psychografimata.com/11208/o-kakos-ipnos-sindeete-me-tin-ania/
