Από τη Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού, MBPsS, BA, MA, MSc Psychology
Για ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών η προοπτική της μητρότητας αποτελεί σταθμό στη διαδρομή της ζωής τους. Ο κρίσιμος αυτός σταθμός έχει αρκετές δυσκολίες και απαιτεί σχετικά γρήγορη προσαρμογή στις νέες συνθήκες που απαιτούνται από το γονικό ρόλο (Biaggi, Conray, Pariante, 2016). Η περίοδος της εγκυμοσύνης θεωρείται ως μια ευχάριστη περίοδος στη ζωή της γυναίκας. Φυσικά, δεν είναι μόνο ευχάριστη, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τα συναισθήματα. Η έκβαση αυτής της περιόδου λειτουργεί καταλυτικά για την ίδια και γενικότερα για το περιβάλλον της.
Παρ’ολ’αυτά, οι αλλαγές που συνοδεύουν αυτή τη μεταβατική φάση από την κύηση στον τοκετό, τόσο σε ορμονικό όσο και σε λειτουργικό επίπεδο, κλονίζουν τη ψυχοσύνθεση των γυναικών καθιστώντας τες ευάλωτες σε συναισθήματα φόβου ή σύνδρομα άγχους που μπορεί να λάβουν και τη μορφή κατάθλιψης και να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής της εγκύου (Γαλάνης και συν., 2018). Το άγχος της εγκυμοσύνης έχει χαρακτηριστεί ως σιωπηλή ασθένεια (Hobel, et. al., 2008) και γι’ αυτό οι έγκυες θεωρείται σκόπιμο να ενημερώνονται για να μπορούν να το αντιμετωπίσουν έγκαιρα (Χάρος, Ανδριοπούλου, 2013).
Ως τοκοφοβία ορίζεται ο υπέρμετρος φόβος που αισθάνεται μια γυναίκα σχετικά με την εγκυμοσύνη και την διαδικασία του τοκετού (Αντωνίου, 2021). Γυναίκες που κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης εμφανίζουν τοκοφοβία φαίνεται να έχουν αυξημένες πιθανότητες να προβούν σε καισαρική τομή ως προσωπική τους επιλογή χωρίς να συντρέχει ιατρικός λόγος υγείας. Η συχνότητα της νόσου, ωστόσο, ειναι δύσκολο να εκτιμηθεί λόγω των διαφορετικών κριτηρίων στον ορισμό της όπως θέτονται από τις διάφορες μελέτες (Αντωνίου, 2021).
Η τοκοφοβία ή ο φόβος του τοκετού είναι ένα από τα κοινά προβλήματα που επηρεάζουν την υγεία και την ευημερία των γυναικών κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης αλλά του τοκετού.
Παγκοσμίως, ο φόβος του τοκετού επηρεάζει το 14% των εγκύων, χωρίς να υπάρχουν διακρίσεις μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών, παρά τις διαφορές στα ποσοστά γεννήσεων, στους ιατρικούς πόρους και στις πολιτιστικές αξίες (Madalitso Khwepeya et al., 2018). Η αιτιολογία της τοκοφοβίας είναι πολύπλοκη και πολυπαραγοντική, διότι εμπλέκονται κοινωνικοί, μαιευτικοί και ψυχολογικοί παράγοντες στην αύξηση κινδύνου εμφάνισης της τοκοφοβίας. Οι γυναίκες με τοκοφοβία συχνά κάνουν αιτήματα για την διενέργεια ιατρικών παρεμβάσεων, με πιο συχνές την πρόκληση τοκετού, την επισκληρίδιο ή ενδοφλέβια αναλγησία, αλλά και την διεξαγωγή καισαρικής τομής η οποία έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια (Agnes Fredrick Massae et al. 2021).
Ως καισαρική τομή (ΚΤ), ορίζεται η τεχνική τεχνητού τοκετού κατά την οποία πραγματοποιείται χειρουργική τομή στην κοιλιακή χώρα (λαπαροτομία) της επιτόκου, στη μήτρα για να γεννηθεί ένα ή και περισσότερα νεογνά (ACOG, 2018) Παλαιότερα, ο μαιευτήρας κατέφευγε σε αυτή τη λύση στην περίπτωση που κατά το φυσικό τοκετό παρουσιαζόταν κάποιος κίνδυνος για την υγεία και τη ζωή της επιτόκου ή του κυοφορούμενου εμβρύου. Οι γυναίκες οι οποίες παρουσιάζεται να έχουν φόβο τοκετού επιλέγουν την καισαρική τομή καθώς επιθυμούν να είναι βέβαιες για το νεογνό, τη διαδικασία και τον εαυτό τους ενώ παρατηρείτε να νιώθουν ένα αίσθημα μιας κάποιας μεγαλύτερης ασφάλειας (Fenaroli et. al., 2019).
Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει πάντα να λαμβάνονται υπόψη θέματα όπως μαιευτικό ιστορικό, προηγούμενες ιατρικές παρεμβάσεις, συνθήκες εγκυμοσύνης, έλλειψη ή χαμηλή υποστήριξη από το περιβάλλον ή/και τον σύντροφο, μορφωτικό επίπεδο, ηλικία, ελλιπή ενημέρωση ή παραπληροφόρηση, οικονομικό επίπεδο, ψυχολογικό/ψυχιατρικό ιστορικό, αισθήματα φόβου λόγω του αγνώστου ή της πιθανής επανάληψης μιας παλαιότερης τραυματικής εμπειρίας, σωματικές αλλαγές και βέβαια ο πόνος που ενδεχομένως βιώθηκε σε άλλο τόκο ή που πρόκειται να βιωθεί ειδικότερα εαν είναι ο πρώτος. Κάθε γυναίκα φέρει την δική της προσωπική ιστορία έτσι γίνεται αντιληπτό ότι το κάθε συναίσθημα, η κάθε σκέψη και η κάθε απόφαση έχει την αιτιολογία της.
Βιβλιογραφία
Agnes Fredrick Massae, Margareta Larsson, Sebalda Leshabari, Columba Mbekenga, Andrea Barnabas Pembe & Agneta Skoog Svanberg: Predictors of fear of childbirth and depressive symptoms among pregnant women: a cross-sectional survey in Pwani region, Tanzania. PubMed, 2021, 21:704. https://doi.org/10.1186/s12884-021-04169-7
Αντωνίου, Μαρία (2021). Τοκοφοβία, περιγεννητική ψυχική υγεία και επίδραση του κοινωνικού περιβάλλοντος στην πρόθεση για επιλογή της καισαρικής τομής έναντι του φυσιολογικού τοκετού από τις μέλλουσες μητέρες. Διπλωματική εργασία. Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
Better Health (2017). Caesarean section, (Updated 12 Jun 2017) Available at:https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/healthyliving/caesarean-section# [πρόσβαση 27 Οκτ. 2018])
Biaggi, Α., Conroy, Σ., Pariante, C.M. (2016). Identifying the women at risk of antenatal anxiety and depression: A systematic review, Journal of Affective Disorders, 191, 62-77.
Γαλάνης, Π., Φρεγγίδου, Ε., Τσάτα, Ε., Κωνσταντακοπούλου, Ο., Μπιλάλη, Α., Βράκα, Ε., Θεοδώρου, Μ. (2018), Η επίδραση της κατάθλιψης στις συνήθειες ύπνου των εγκύων, Το Βήμα Του Ασκληπιού, 17(4), 314-332.
Fenaroli, V., Molgora, S., Dodaro. S., et.al. (2019). The childbirth experience: obstetric and psychological predictors in Italian primiparous women. PubMed,, 19:419 https://doi.org/10.1186/s12884-019-2561-7
Χάρος, Δ.Ν., Ανδριοπούλου, Μ.Ν. (2012). Μητρικό stress και οι επιπτώσεις στην κύηση, Ελευθώ, 17(3), 111-115.
Hobel, C. J., Goldstein, A., Barrett, E, (2008). Psychosocial Stress and Pregnancy Outcome, Clinical Obstetrics and Gynecology, 51(2), 333-348.
Καραμελίδου, Σοφία (2020). Η επίδραση του άγχους στη σωματική και ψυχική υγεία της εγκύου. Διπλωματική εργασία. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Khwepeya, Madalitso, Gabrielle T Lee, Su-Ru Chen & Shu-Yu Kuo: Childbirth fear and related factors among pregnant and postpartum women in Malawi. PubMed, 2018, 18:391. https://doi.org/10.1186/s12884-018-2023-7
Τσότρα, Ελένη-Μαρίνα (2022). Τοκοφοβία: Αίτια, Επιπτώσεις και Αντιμετώπιση Βιβλιογραφική Ανασκόπηση. Διπλωματική εργασία. Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.
