Από την Ιωάννα Κυράτσου
educateourchildrenblog
Η μητέρα είναι αδιαμφισβήτητα μία οντότητα η οποία κρύβει πολλά χαρίσματα.
Δύναμη. Θάρρος. Τρυφερότητα.
Αρχικά, είναι θεμιτό να τονιστεί πως η σχέση μητέρας – παιδιού είναι ιδιαίτερη. Αυτό συμβαίνει διότι μέσα στον εγκέφαλο της μητέρας κατοικεί το μητρικό ένστικτο. Το ένστικτο αυτό νοηματοδοτεί τη ζωή της γυναίκας και της χαρίζει έναν καινούριο ρόλο, τον ρόλο της μητρότητας.*
Η μητρότητα έρχεται στη ζωή μιας γυναίκας και την αλλάζει. Σε πολλές περιπτώσεις εντοπίζονται αλλαγές στα επίπεδα αντοχών της, στα πιστεύω της και στο σώμα της καθώς ένας νέος κύκλος ζωής ανοίγει για αυτήν.
Εκτός από τις αλλαγές που αναφέρθηκαν παραπάνω, διάφοροι ερευνητές και επιστήμονες έχουν παρατηρήσει αλλαγές στον εγκέφαλο της γυναίκας που βιώνει τη μητρότητα. Μία από τις πιο σημαντικές αλλαγές εντοπίζεται στο μέγεθος του εγκεφάλου.
Σύμφωνα με την Oatridge και τους συνεργάτες της (2002) ο εγκέφαλος της γυναίκας μικραίνει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, με αποκορύφωμα την ημέρα της γέννας, και επανέρχεται στο μέγεθος που είχε αρχικά μέσα σε 6 μήνες αφότου έχει γεννήσει.
Σε ποιες όμως περιοχές του εγκεφάλου εντοπίζεται αύξηση του μεγέθους του;
Σχετικά με το μέγεθος του εγκεφάλου, η αύξηση παρατηρείται στις περιοχές που συσχετίζονται με τη συμπεριφορά και τα κίνητρα τα οποία παροτρύνουν τον άνθρωπο στην εκπλήρωση ενεργειών και πράξεων.
Γιατί παρατηρείται αύξηση του εγκεφάλου;
Η αιτία της αύξησης του μεγέθους του εγκεφάλου κρύβεται πίσω από αλλαγές ορμονών όπως, για παράδειγμα, η αύξηση της ωκυτοκίνης, της προλακτίνης και της ντοπαμίνης. Η αύξηση των επιπέδων της ντοπαμίνης συνεισφέρει στη θετική ανταπόκριση που δείχνει η μητέρα στο μωρό της (Kim et al., 2016). Συγκεκριμένα, όπως απέδειξαν οι Atzil et al. (2017) μέσω της έρευνάς τους, η ντοπαμίνη συμβάλει σημαντικά στους δεσμούς ανάμεσα στους ανθρώπους.
Ισχύει πως οι παραπάνω χημικές ουσίες αυξάνουντα επίπεδα ανησυχίας της μητέρας ως προς τη φροντίδα του μωρού της.
Όμως, κατ’ αυτό τον τρόπο η μητέρα δρα άμεσα για να καλύψει επαρκώς τις ανάγκες του μωρού.
Σε ποια τμήματα του εγκεφάλου παρατηρούνται αλλαγές;
Επιπρόσθετα, αλλαγές εντοπίζονται στα τμήματα του εγκεφάλου που έχουν να κάνουν με τη λήψη αποφάσεων, την ανταμοιβή (τα κέντρα ανταμοιβής ενεργοποιούνται κάθε στιγμή που η μητέρα βλέπει το παιδί της), την επεξεργασία των συναισθημάτων (άγχος, κοινωνική αλληλεπίδραση, εμπάθεια κλπ.) και την αλληλεπίδραση μεταξύ των αισθήσεων.
Ορισμένα από τα τμήματα του εγκεφάλου της μητέρας που δείχνουν αύξηση μετά τη γέννηση του παιδιού είναι η αμυγδαλή, ο υποθάλαμος και η μέλαινα ουσία. Συγκεκριμένα, η αμυγδαλή, η οποία βρίσκεται στο μεταιχμιακό σύστημα, συμβάλει σημαντικά στη ρύθμιση των συναισθημάτων.
Ιδιαίτερα οι αλλαγές και η ενεργοποίηση της αμυγδαλής βοηθούν τη μητέρα να ακούει πιο εύκολα τις ανάγκες του μωρού και να είναι εκεί σε κάθε κάλεσμά του (Kim et al., 2011). Αυτό δείχνει πως η αμυγδαλή ανιχνεύει και εντοπίζει μία απειλητική κατάσταση η οποία μπορεί να προκαλέσει το μωρό να καλέσει τη μαμά του μέσω του κλάματος ή άλλων εκφράσεων.
Μία σχετική έρευνα έχει καταδείξει πως το μέγεθος της αμυγδαλής είναι πιο μεγάλο όταν οι μητέρες βλέπουν το πρόσωπο του δικού τους παιδιού συγκριτικά με την θέαση του προσώπου ενός άγνωστου παιδιού (Strathaern et al., 2013).
Επιπρόσθετα, είναι αξιοσημείωτο να ειπωθεί πως, εκτός από την αμυγδαλή, σε κάθε φωνούλα του μωρού (π.χ. κλάμα) και σε κάθε οπτικό ερέθισμα (π.χ. φωτογραφία του μωρού) ενεργοποιούνται τμήματα του εγκεφάλου της μητέρας όπως για παράδειγμα η μέλαινα ουσία (Strathaern et al., 2008; Stoekel et al., 2014).
Σε όλες τις προαναφερθείσες αλλαγές του εyκεφάλου, καθώς και στην ευαίσθητη συμπεριφορά της μητέρας ως προς το παιδί της, εμπλέκονται διάφορα νευρωνικά δίκτυα τα οποία είναι πολύ σημαντικά στην οργάνωση της συναισθηματικής ανταπόκρισης (Kober et al., 2008). Λέγοντας συναισθηματική ανταπόκριση νοείται ο τρόπος με τον οποίο η μητέρα ανταποκρίνεται στο μωρό με βάση το συναίσθημά της (π.χ. ευαισθησία, άγχος, φόβος, προστατευτική διάθεση κ.α.).
Το μητρικό ένστικτο
Το μητρικό ένστικτο, αυτή η εγγενής παρόρμηση, βοηθάει τη μητέρα να συνδεθεί με το μωρό της. Αυτό είναι κάτι το οποίο δε συμβαίνει μόνο στους ανθρώπους αλλά και στα ζώα.
Η μητέρα κάθε είδους διαισθάνεται τους ενδεχόμενους κινδύνους που απειλούν το παιδί της με αποτέλεσμα να ενεργήσει προστατευτικά ως προς αυτό. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας των μακροπρόθεσμων εγκεφαλικών αλλαγών οι οποίες συνοδοιπορούν με το μητρικό ένστικτο.
Ο εγκέφαλος, ουσιαστικά, ανοίγει ένα μοναδικό μονοπάτι στη ζωή της μητέρας το οποίο προσφέρει στιγμές τρυφερότητας γεμάτες αγάπη ανάμεσα σε εκείνη και το μωρό της.
* Σημείωση: Εκτός από τη μητέρα, η φιγούρα του πατέρα κατέχει εξίσου σημαντικό ρόλο στη γονεϊκότητα. Ωστόσο, σε αυτό το άρθρο θα γίνει αναφορά μόνο στη μητέρα και στο πώς δημιουργείται, αναπτύσσεται και λειτουργεί το ένστικτο με βάση τον εγκέφαλό της.
Βιβλιογραφία
Kim, P., Feldman, R., Mayes, L. C., Eicher, V., Thompson, N., Leckman, J. F., & Swain, J. E. (2011). Breastfeeding, brain activation to own infant cry, and maternal sensitivity. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 52(8), 907–915. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2011.02406.x
Kim, P., Strathearn, L., & Swain, J. E. (2016). The maternal brain and its plasticity in humans. Hormones and Behavior, 77, 113–123. https://doi.org/10.1016/j.yhbeh.2015.08.001
Kober, H., Barrett, L. F., Joseph, J., Bliss-Moreau, E., Lindquist, K., & Wager, T. D. (2008). Functional grouping and cortical–subcortical interactions in emotion: A meta-analysis of neuroimaging studies. NeuroImage, 42(2), 998–1031. https://doi.org/10.1016/j.neuroimage.2008.03.059
Stoeckel, L. E., Palley, L. S., Gollub, R. L., Niemi, S. M., & Evins, A. E. (2014). Patterns of Brain Activation when Mothers View Their Own Child and Dog: An fMRI Study. PLoS ONE, 9(10). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0107205
Strathearn, L., & Kim, S. (2013). Mothers’ amygdala response to positive or negative infant affect is modulated by personal relevance. Frontiers in Neuroscience, 7. https://doi.org/10.3389/fnins.2013.00176
Strathearn, L., Li, J., Fonagy, P., & Montague, P. R. (2008). What’s in a Smile? Maternal Brain Responses to Infant Facial Cues. PEDIATRICS, 122(1), 40–51. https://doi.org/10.1542/peds.2007-1566
Πηγή: educateourchildrenblog
