Από τη Δήμητρα Διδαγγέλου, Ψυχολόγο, MSc Ψυχολογία & Μ.Μ.Ε., Ειδίκευση στη Θεραπευτική Γραφή
www.expressingmyself.gr
«Δεν φτάνει να έχει κανείς μια εμπειρία προκειμένου να μάθει. Αν δεν γίνει αναστοχασμός πάνω σ’ αυτήν, μπορεί να ξεχαστεί γρήγορα ή να χαθούν οι δυνατότητες εκμάθησης»
Graham Gibs
Ο αναστοχασμός και η εποπτεία είναι απαραίτητα στοιχεία στην εξέλιξη όσων εργάζονται στον τομέα της ψυχικής υγείας, ώστε να μπορούν ν’ αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις που παρουσιάζονται στην πράξη. Αποτελεί ένα ουσιαστικό μέρος της δουλειάς αυτών των επαγγελματιών, των οποίων ο ρόλος πολύ συχνά μπορεί να είναι μοναχικός.
Η εποπτεία μπορεί να συνεισφέρει στην ψυχική αποφόρτιση των επαγγελματιών, στην επεξεργασία και κατανόηση των θεμάτων και των συναισθημάτων που προκύπτουν σε σχέση με τους ανθρώπους τους οποίους παρακολουθούν και στη βελτίωση της μεταξύ τους σχέσης. Επίσης, βοηθά στην επαγγελματική εξέλιξη, στην επαρκέστερη τήρηση των κανόνων ηθικής και δεοντολογίας, των ορίων στη θεραπευτική σχέση, καθώς και στη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Τα τελευταία χρόνια ολοένα και πληθαίνουν οι έρευνες που δείχνουν ότι ο ρόλος του επόπτη είναι πολύ σημαντικός στο πώς θα εξελιχθεί επαγγελματικά ένας εκπαιδευόμενος.
Σε ποιοτική έρευνα των Wulf και Nelson(2001), τρεις γυναίκες και τρεις άντρες αδειούχοι ψυχολόγοι έδωσαν συνέντευξη σχετικά με την εμπειρία τους από την εποπτεία κατά την πρακτική τους εξάσκηση. Σύμφωνα με τα ευρήματα, οι εποπτευόμενοι ανέφεραν ότι οι ενθαρρυντικοί επόπτες συνεισέφεραν θετικά στην εκπαίδευσή τους και στην ανάπτυξή τους, ενώ οι επικριτικοί και μη βοηθητικοί επόπτες προκάλεσαν σημαντικές συναισθηματικές και αναπτυξιακές δυσκολίες στους εκπαιδευόμενους.
Η εποπτεία μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, δια ζώσης ατομικά ή σε ομάδες, ενώ τα τελευταία χρόνια αυξάνεται η εποπτεία μέσω διαδικτύου. Η διαδικτυακή εποπτεία ταιριάζει πολύ για τους επαγγελματίες που χρησιμοποιούν το γράψιμο (Thompson, 2010), αλλά και όσους δεν έχουν τη δυνατότητα να την κάνουν διά ζώσης (π.χ. ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές).
Συμπληρωματικά με την πράξη της εποπτείας στους ειδικούς στην ψυχική υγεία, μπορεί να γίνει η αυτο-εποπτεία. Γι’ αυτό το σκοπό μπορούν να χρησιμοποιηθούν τεχνικές της θεραπευτικής γραφής, βοηθώντας την πρακτική της κύριας εποπτείας.
Η θεραπευτική γραφή ως μέσο αυτο-εποπτείας είναι ένας τρόπος να γίνει η εποπτεία διαθέσιμη και προσβάσιμη σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει κανείς ν’ ακούσει τον επαγγελματία άμεσα. Προσφέρει έναν άμεσο τρόπο επεξεργασίας των δύσκολων ή περίπλοκων εμπειριών (Thompson, 2010).
Στη θεραπευτική γραφή το γράψιμο χρησιμοποιείται ως εργαλείο για την έκφραση των συναισθημάτων και των σκέψεων. Υπάρχει πάντοτε ένας σκοπός κι ένα επιθυμητό αποτέλεσμα. Σε αυτή τη διαδικασία, δύο διεργασίες είναι βασικές: η πρώτη είναι το γράψιμο και η δεύτερη η ανατροφοδότηση των όσων έχουν γραφτεί και ο αναστοχασμός πάνω σ’ αυτά. Και οι δύο διαδικασίες είναι εξίσου σημαντικές για να υπάρξουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Μάλιστα, η ανατροφοδότηση είναι ένα από τα στοιχεία που διαφοροποιούν τη θεραπευτική γραφή από τo απλό γράψιμο στο ημερολόγιο.
Στην ανατροφοδότηση ο γράφοντας διαβάζει όσα έγραψε και στη συνέχεια γράφει λίγες σειρές για το τι παρατηρεί σχετικά μ’ αυτά. Κάνει, δηλαδή, έναν στοχασμό και μια αντανάκλαση. Η ψυχοθεραπεύτρια Kate Thompson (2010) προτείνει ότι η ανατροφοδότηση μπορεί να γίνει στο επίπεδο της πληροφορίας (τι γράφει ο συμμετέχων στη συνεδρία) και στο επίπεδο των συναισθημάτων (τι νιώθει ο συμμετέχων στη συνεδρία).
Στη σύγχρονη εργασιακή ζωή με τους γρήγορους ρυθμούς και τις διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις, κάποιες φορές μπορεί να είναι δύσκολο ο επαγγελματίας να μπορεί να κρατήσει επαρκείς σημειώσεις και να αναστοχαστεί πλήρως πάνω στα περιστατικά του. Σε τέτοιες περιπτώσεις η θεραπευτική γραφή μπορεί ν’ αποδειχτεί πολύ βοηθητική, ώστε η προσοχή του επαγγελματία να είναι αμείωτη, να δίνει το εκατό τοις εκατό των ικανοτήτων του στη δουλειά του και ο αποδέκτης των υπηρεσιών του να επωφελείται όσο το δυνατόν περισσότερο από τις συνεδρίες.
Βιβλιογραφία
Adams, K. (1999). Writing as therapy. Counseling & Human Development. Denver: Love Publishing
Gibbs, G. (1988). Learning by doing: a guide to teaching and learning methods. Oxford: Further Education Unit, Oxford Polytechnic.
Knapp, S. J., Vande Creek, L. D., Fingerhut, R. (2017). Practical ethics for psychologists: A positive approach(3rd ed.). Washington, DC, US: American Psychological Association.
Τhompson., Κ. (2010). Therapeutic Journal Writing: an Introduction for Professionals, Jessica Kingsley Publishers, London.
Thompson, K. (2010) Using Your Journal as a Supervision Tool, Adapted from Therapeutic Journal Writing: An Introduction for Professionals. London: Jessica Kingsley.
Wulf, J., Nelson, M.L. (2001).Experienced Psychologists’ Recollections of Internship Supervision and Its Contributions to Their Development, The Clinical Supervisor, 19:2,123-145
